Tại hội thảo chuyên đề “Tư duy kinh tế nông nghiệp trong sản xuất và thương mại giống cây trồng” do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP.HCM tổ chức thông tin, hiện cả nước có 100 đơn vị sản xuất, kinh doanh giống cấp tỉnh.
Trong số này có 56 công ty và trung tâm (chiếm 56%) chỉ sản xuất, kinh doanh giống cây trồng; 44 doanh nghiệp còn lại (chiếm 44%) không chỉ sản xuất hoặc kinh doanh giống thuần túy mà còn cung cấp các dịch vụ tổng hợp cho sản xuất nông nghiệp.
Ngoài ra, cả nước có 15 công ty đa quốc gia, liên doanh với nước ngoài đang hoạt động sản xuất, kinh doanh và phân phối, ủy thác phân phối các sản phẩm giống có ưu thế lai tại Việt Nam.
Kim ngạch xuất khẩu nông sản từ dưới 10 tỷ USD ở đầu thập niên 2000 đã nhanh chóng đạt mốc hơn 20 tỷ USD trong tổng số gần 49 tỷ USD (năm 2021) giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản. Đóng góp vào thành tựu này gồm nhiều yếu tố khoa học công nghệ, tổ chức sản xuất, chế biến và thị trường; song phải khẳng định rằng, giống là yếu tố quan trọng đã giữ vai trò to lớn trong kết quả sản xuất nông sản của Việt Nam.
Các chuyên gia tại hội thảo cho rằng, hệ thống sản xuất giống ở nước ta tuy nhiều nhưng năng lực còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của sản xuất hàng hóa, hướng xuất khẩu. Các giống cây lương thực chính như lúa, ngô cơ bản đáp ứng nhu cầu thực tế sản xuất. Với lúa, hơn 95% giống; ngô hơn 60% giống sản xuất trong nước và chất lượng bảo đảm theo tiêu chuẩn Việt Nam.
Tuy nhiên, khâu yếu nhất của Việt Nam với ngành hàng hạt giống đó là giống rau, hoa. Hiện, chúng ta phải nhập khoảng 90% hạt giống loại này với giá trị vài chục triệu USD, mặc dù Việt Nam có những vùng khí hậu (vùng núi cao phía bắc, Đà Lạt) có thể sản xuất được hạt giống các loại rau cận ôn đới.
Các chương trình, đề tài nghiên cứu chọn tạo giống chủ yếu tập trung vào nhóm cây lương thực truyền thống như lúa, ngô. Nhóm cây ăn quả, cây công nghiệp lâu năm, rau và hoa chưa được quan tâm đúng mức, một số đối tượng còn bỏ trống.
Ngoài ra, các đại biểu còn đưa ra ý kiến Việt Nam cần phải tận dụng tốt sự phát triển mạnh của khoa học công nghệ, công nghệ sinh học, công nghệ phân tử như chỉnh sửa gen, đánh dấu gen sẽ giúp việc chọn tạo ra các giống cây trồng cho năng suất, chất lượng, chống chịu nhanh và hiệu quả hơn.
Đồng thời, chúng ta cần phải hội nhập, học hỏi bạn bè quốc tế để có thể hợp tác tạo ra những nguồn gen giống cây trồng, qua đó dần giảm sự phụ thuộc vào giống của nước ngoài.
Bên canh đó, các chuyên gia cho rằng, vẫn còn một số quy định của pháp luật còn bất cập, thủ tục rườm rà, các văn bản hướng dẫn luật chậm ban hành và một số còn mâu thuẫn, thiếu tính khả thi làm hạn chế tính sáng tạo và ứng dụng công nghệ mới chọn tạo và phóng thích giống cây trồng nông nghiệp ra lưu hành. Các kết quả nghiên cứu về giống rau, hoa còn ít và nhất là công nghệ sản xuất hạt giống ưu thế lai với việc tạo ra các dòng thuần bố, mẹ và kỹ thuật sản xuất còn yếu kém, lợi thế cạnh tranh thấp.
Theo các đại biểu, Việt Nam cần tận dụng tốt sự phát triển mạnh của khoa học công nghệ, công nghệ sinh học, công nghệ phân tử như chỉnh sửa gen, đánh dấu gen sẽ giúp việc chọn tạo ra các giống cây trồng cho năng suất, chất lượng, chống chịu nhanh và hiệu quả hơn. Đồng thời, hội nhập quốc tế và quan hệ trao đổi hợp tác về nguồn gen giống cây trồng tạo cơ hội cho Việt Nam học tập, tận dụng các kết quả khoa học công nghệ sản xuất giống cây trồng, vật nuôi phát triển mạnh hơn.
Được biết, kim ngạch xuất khẩu nông sản năm 2021 của Việt Nam đạt 20 tỉ USD, chiếm tỉ trọng rất lớn trong tổng giá trị xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản (49 tỉ USD). Vì thế, việc phát triển giống cây trồng chất lượng, đặc biệt là ngành hoa – rau là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của ngành nông nghiệp.
