Trong Nghị quyết số 115/NQ-CP ngày 28/7/2023, Chính phủ đã nêu rõ việc thay đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt với mục tiêu cải cách phương pháp tính thuế. Thay vì duy trì phương pháp tính thuế tương đối hiện tại, dự thảo luật đề xuất một phương pháp tính thuế hỗn hợp, kết hợp cả thuế theo tỷ lệ phần trăm và thuế tuyệt đối. Đối với ngành sản xuất bia và các sản phẩm có cồn, dự kiến mức thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ tăng ít nhất 10% dựa trên giá bán sản phẩm, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Mục tiêu của việc điều chỉnh này là kiểm soát tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe của người dân và đồng thời tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, phương pháp tính thuế tiêu thụ đặc biệt theo dự thảo luật không chỉ không đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong kinh doanh, mà còn tiềm ẩn nguy cơ đẩy các doanh nghiệp bia phân khúc bình dân và phổ thông vào tình trạng thiệt hại và phá sản.
Trong đề xuất xây dựng Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt của Bộ Tài chính và Nghị quyết 115 ngày 28/7/2023 của Chính phủ, việc điều chỉnh và tăng mức thuế tiêu thụ đặc biệt đã được đưa ra với hai phương án khác nhau.
Phương án 1 giữ nguyên phương pháp tính thuế tiêu thụ đặc biệt hiện tại, nhưng tăng thuế suất theo một lộ trình phù hợp với khuyến nghị của Tổ chức Thương mại Thế giới (WHO).
Phương án 2 đề xuất điều chỉnh và tăng thuế bằng cách áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp, tức là sẽ áp dụng cả thuế theo tỷ lệ phần trăm trên giá bán sản phẩm và thuế tuyệt đối đối với mặt hàng rượu, bia.
Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt hiện đang áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất bia. Mặc dù có một số quan điểm cho rằng phương pháp tính thuế tiêu thụ đặc biệt hiện tại có những hạn chế và vấn đề về tính hợp nhất quốc tế, khi mà các quốc gia phát triển và một số quốc gia trong khu vực đang sử dụng các phương pháp tính thuế khác nhau như thuế tuyệt đối hoặc thuế hỗn hợp.
Tuy nhiên, theo Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), với phương pháp tính thuế tiêu thụ đặc biệt theo phương pháp hỗn hợp, các doanh nghiệp không có vấn đề với việc tính thuế theo tỷ lệ phần trăm, bởi đảm bảo tính công bằng cho tất cả các doanh nghiệp. Tuy nhiên, họ có thể không chấp nhận mức thuế tuyệt đối được áp dụng đồng đều cho tất cả các đơn vị sản phẩm tiêu thụ, bất kể giá trị của bia cao hay thấp.
VAFI đã cảnh báo rằng áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp có thể đẩy các doanh nghiệp nhỏ và vừa nhanh chóng phá sản do mức thuế tuyệt đối quá cao so với giá bán sản phẩm. Hiệp hội đề xuất không đưa phương án xác định thuế tiêu thụ đặc biệt bằng phương pháp hỗn hợp vào dự thảo luật để đảm bảo tính công bằng cho các doanh nghiệp.
Với tình hình kinh doanh hiện tại của ngành công nghiệp đồ uống, việc lựa chọn phương pháp tính thuế tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm yêu cầu thuế của nhà nước, đặc điểm của đối tượng chịu thuế, mức độ tuân thủ thuế, khảng kiểm tra và giám sát, tính minh bạch của thị trường và nhiều yếu tố khác. Phương pháp thuế tuyệt đối có ưu điểm là tạo sự rõ ràng và nhất quán, nhưng không thể theo kịp sự biến động của giá cả và có thể tạo ra sự bất công trong thị trường kinh doanh.
