Sự rút lui bất ngờ từ các tên tuổi lớn
Đầu năm 2025, thị trường tài chính toàn cầu chứng kiến một chuyển động đáng chú ý: Hàng loạt định chế tài chính lớn bất ngờ rút khỏi các cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net-Zero).
Điển hình, ngày 9/1, BlackRock – công ty quản lý tài sản lớn nhất thế giới với tổng tài sản 11,5 nghìn tỷ USD – tuyên bố rút khỏi Sáng kiến Quản lý Tài sản Net-Zero (Net Zero Asset Managers Initiative – NZAM), với lý do “các nỗ lực khí hậu đang gây ra sự nhầm lẫn” và chịu áp lực chính trị gia tăng.
Chỉ vài ngày sau, đến lượt chính NZAM thông báo tạm dừng hoạt động theo dõi và báo cáo thành viên, đồng thời gỡ bỏ danh sách thành viên khỏi trang web để “đánh giá lại toàn bộ hoạt động”.
Trước đó, trong năm 2024, những tổ chức như State Street, JP Morgan, và cả chính BlackRock cũng đã từng rút hoặc giảm mức độ tham gia vào liên minh Climate Action 100+. Điều này cho thấy một xu hướng “rút lui thận trọng” khỏi các cam kết khí hậu của các ông lớn tài chính.
Nhiều chuyên gia quốc tế nhìn nhận, nguyên nhân sâu xa của làn sóng này không hoàn toàn là do doanh nghiệp mất niềm tin vào các mục tiêu khí hậu. Thay vào đó, yếu tố chính trị – đặc biệt là từ các chính trị gia Đảng Cộng hòa tại Mỹ trong bối cảnh cuộc bầu cử năm 2024 và những thay đổi chính sách dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump – đã tạo ra áp lực lớn khiến các định chế tài chính phải điều chỉnh chiến lược để cân bằng lợi ích và rủi ro.
Dù vậy, việc một số tổ chức quốc tế điều chỉnh cam kết không có nghĩa là hành trình hướng đến Net-Zero đã mất đi tính cấp thiết.
Giải pháp từ những hành động nhỏ
Tại hội thảo chuyên đề “Quản trị công ty và Quản trị biến đổi khí hậu: Góc nhìn từ Minh bạch và Hiệu quả” do Viện Thành viên HĐQT Việt Nam (VIOD) và Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) tổ chức ngày 13/5, bà Phạm Minh Hương, Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Phát triển bền vững & Chống biến đổi khí hậu (Deloitte Việt Nam), nhận định: “Khi nhiều tổ chức xin rút khỏi các liên minh phát thải ròng, câu hỏi đặt ra là: liệu biến đổi khí hậu có còn là vấn đề thời sự? Câu trả lời là: có. Và thậm chí còn cấp bách hơn bao giờ hết.”
Theo bà Hương, nguyên nhân gốc rễ của biến đổi khí hậu vẫn đến từ mô hình sản xuất và tiêu dùng gây ô nhiễm và phát thải cao. Do đó, dù các quy định pháp lý rất quan trọng, doanh nghiệp cần hành động dựa trên nhận thức sâu sắc về rủi ro dài hạn của khí hậu, thay vì chỉ chạy theo trào lưu hoặc chính sách nhất thời.
Một điểm đáng chú ý được bà Hương đưa ra là: doanh nghiệp không nhất thiết phải đầu tư hàng triệu USD vào công nghệ mới để đóng góp cho mục tiêu Net-Zero. Thay vào đó, chỉ cần nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng thêm 1–8%, doanh nghiệp đã có thể tạo ra hiệu quả tương đương với việc giảm một nửa sản lượng điện than – một con số gây bất ngờ.
Đây là một trong những ví dụ cho thấy hành trình xanh hóa có thể bắt đầu từ những thay đổi nhỏ nhưng thực chất và bền vững.
Cùng góc nhìn với bà Hương, ông Simon C.Y. Wong – thành viên Ban Cố vấn VIOD và Trưởng khoa Tài chính Bền vững, Viện Lãnh đạo Phát triển Bền vững Cambridge (CISL) – nhấn mạnh rằng: “Hành động vì khí hậu là một quá trình, và nó phải bắt đầu từ cấu trúc quản trị doanh nghiệp.”
Ông dẫn chứng một nghiên cứu từ Viện Potsdam (Đức), cho thấy chi phí toàn cầu do biến đổi khí hậu có thể vượt 38.000 tỷ USD mỗi năm vào năm 2049 – một con số cho thấy rõ rủi ro tài chính nếu doanh nghiệp không hành động.
Theo ông Simon, Hội đồng Quản trị và Ban điều hành cần cùng nhau xây dựng năng lực lãnh đạo về phát triển bền vững, đảm bảo rằng các chiến lược, báo cáo, và cam kết ESG có sự đảm bảo (assurance) rõ ràng, minh bạch và đáng tin cậy.
Kinh nghiệm từ Malaysia và Thái Lan cho thấy xu hướng tăng cường vai trò của HĐQT trong quản trị bền vững đang lan rộng khắp Đông Nam Á. Ở Malaysia Bộ Quy tắc Quản trị Công ty yêu cầu HĐQT và Ban điều hành chịu trách nhiệm trực tiếp về phát triển bền vững, bao gồm rủi ro và cơ hội liên quan đến khí hậu.
Còn với Thái Lan, Ngân hàng Trung ương yêu cầu HĐQT xác định rõ chiến lược, khẩu vị rủi ro và chính sách liên quan đến biến đổi khí hậu cho các tổ chức tài chính.
Trong khi đó, khu vực Châu Á, nhiều doanh nghiệp tiên phong đã triển khai cơ chế định giá carbon nội bộ để thúc đẩy hành vi xanh hóa trong toàn bộ chuỗi giá trị.
Làn sóng rút lui của các tổ chức tài chính quốc tế khỏi các sáng kiến khí hậu không nên được xem là dấu chấm hết cho phát triển bền vững, mà là lời nhắc nhở về bản chất thật sự của hành động vì khí hậu: tự nguyện, chủ động, dựa trên giá trị và chiến lược dài hạn.
Trong bối cảnh ngày càng nhiều thị trường quốc tế siết chặt tiêu chuẩn ESG, đặc biệt với hàng xuất khẩu và doanh nghiệp có vốn FDI, các doanh nghiệp Việt không thể đứng ngoài cuộc.
Phát triển bền vững không còn là lựa chọn – mà là năng lực cốt lõi để cạnh tranh, tồn tại và vươn lên trong nền kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng xanh – sạch – thông minh./.
