Theo số liệu thống kê, tại Việt Nam, 98% tổng số doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, trong đó 20% các doanh nghiệp nhỏ và vừa là do phụ nữ làm chủ. Trong giai đoạn 2012-2022, số lượng doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ liên tục tăng với tốc độ trên 2%/năm và cao hơn so với tốc độ tăng trung bình của khu vực doanh nghiệp. Hiện Việt Nam là một trong các thị trường doanh nhân nữ phát triển thuận lợi, mạng lưới doanh nghiệp nữ hoạt động hiệu quả nhất ASEAN.
Trao đổi về vấn đề này, tại Hội thảo công bố "Thúc đẩy tăng trưởng doanh nghiệp thông qua tháo gỡ các rào cản: Sách Trắng về doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ", Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông cho biết, các doanh nghiệp nhỏ và vừa là do nữ làm chủ có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, cải thiện thu nhập cho người lao động, góp phần tích cực giảm đói nghèo và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ở góc độ phát triển xã hội, các doanh nghiệp này góp phần tăng vị thế của phụ nữ, tăng đầu tư cho y tế, giáo dục của trẻ em nhất là các trẻ em gái, làm tăng lợi ích xã hội, hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững.
Tuy nhiên, hiện nay đa số doanh nghiệp do nữ làm chủ có quy mô siêu nhỏ và nhỏ. Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong tiếp cận các nguồn lực, sức cạnh tranh, hiệu quả hoạt động, năng lực kinh doanh, kỹ năng quản trị còn hạn chế. Bên cạnh đó, doanh nhân nữ vẫn phải đối diện với các thách thức, rào cản xuất phát từ một số định kiến xã hội và hủ tục truyền thống.
Với vai trò là cơ quan tham mưu cho Chính phủ về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp, thời gian qua Bộ Kế hoạch và Đầu tư luôn phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp để lắng nghe, tổng hợp và nghiên cứu đề xuất trình Chính phủ kịp thời ban hành nhiều chính sách, giải pháp tháo gỡ khó khăn, rào cản, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp nhỏ và vừa do nữ làm chủ nói riêng.
Theo đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã công bố nghiên cứu đầu tiên về các doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ (DNNVV-PNLC) ở Việt Nam. Báo cáo có tựa đề “Thúc đẩy Tăng trưởng Doanh nghiệp thông qua Tháo gỡ các Rào cản: Sách Trắng về Doanh nghiệp nhỏ và vừa do Phụ nữ làm chủ ở Việt Nam” là ấn phẩm do ADB hợp tác với Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ KH&ĐT soạn thảo. Cuốn Sách Trắng này là sản phẩm của Chương trình ”Tăng tốc phát triển mạnh mẽ doanh nghiệp của phụ nữ ở Đông Nam Á và Thái Bình Dương (WAVES)”, do Quỹ Sáng kiến tài chính dành cho nữ doanh nhân (We-Fi) tài trợ.
Cụ thể, Sách Trắng phân tích tình hình hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ ở Việt Nam và các rào cản, những khó khăn, thách thức mà khu vực doanh nghiệp này đang phải đối mặt. Sách cũng rà soát khung pháp lý hiện tại, bao gồm các chính sách hỗ trợ, khoảng trống pháp lý và một số tồn tại trong thực thi đã ảnh hưởng tới hoạt động và tăng trưởng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ.
Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017 đưa ra định nghĩa về doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ là nhóm doanh nghiệp đặc thù và các doanh nghiệp này được ưu tiên tiếp cận các chính sách hỗ trợ của Chính phủ, tuy nhiên trên thực tế các doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ còn gặp nhiều rào cản xã hội, thách thức và hạn chế trong đó có khó khăn về tiếp cận vốn. Khung pháp lý cần tiếp tục được rà soát, hoàn thiện theo hướng quy định rõ ràng hơn cho đối tượng doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ.
Dựa trên kiến thức và thông lệ quốc tế, Sách Trắng đưa ra các khuyến nghị giúp giải phóng tiềm năng chưa được khai phá của doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ ở Việt Nam. Những khuyến nghị này bao gồm: Xây dựng cơ sở dữ liệu phân tách theo giới; Đưa khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ vào một số văn bản quy phạm pháp luật cụ thể, bao gồm Luật Bình đẳng Giới; Các biện pháp khả thi với lăng kính giới để thi hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, và (iv) tập trung nhiều hơn vào các hoạt động phổ biến kiến thức và nâng cao nhận thức, bao gồm thúc đẩy tinh thần doanh nhân và thúc đẩy hình mẫu của các nữ doanh nhân thành công.
Tuy đã có nhiều nỗ lực nhằm giải quyết các vấn đề về giới và thách thức đặc thù của doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ, song vẫn cần nhiều nỗ lực hơn nữa để tạo môi trường thuận lợi cho phụ nữ kinh doanh tại Việt Nam, giúp doanh nghiệp của họ ngày càng lớn mạnh. Các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ đóng vai trò hết sức to lớn trong nỗ lực của quốc gia nhằm thực hiện mục tiêu về phát triển bao trùm và bền vững.
Sách Trắng không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về những cơ hội và thách thức của các doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ mà còn đặt nền tảng cho các sáng kiến nghiên cứu và hoạch định chính sách trong tương lai, nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ.
Các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương và địa phương, các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp, các tổ chức tài chính phát triển, cộng đồng doanh nghiệp và các bên liên quan khác sẽ sử dụng Sách Trắng này để giúp phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ - những doanh nghiệp sẽ có thể tạo động lực to lớn hơn cho tăng trưởng, tạo việc làm và thịnh vượng của Việt Nam./.
