Nội dung trên là nhận định của bà Yvonne Pinto, Tổng Giám đốc Viện Nghiên cứu Lúa quốc tế (IRRI) tại Hội thảo Phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất và chế biến gạo lúa gạo diễn ra tại TP Cần Thơ vào sáng 07/6.
Hội thảo do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (Vietrisa) và Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế (IRRI) tổ chức. Hội thảo có sự tham gia của các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia, các tổ chức quốc tế, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 13 tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long và các doanh nghiệp liên quan đến ngành lúa gạo Việt Nam.
Biến phụ phẩm lúa gạo tạo ra năng lượng sạch
Kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu để đạt được sự phát triển bền vững trong tương lai. Với nguồn phụ phẩm dồi dào từ ngành lúa gạo, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển kinh tế tuần hoàn nông nghiệp. Không chỉ làm phân hữu cơ từ rơm, mà còn có các giải pháp khác để tận dụng nguồn phụ phẩm từ rơm như: sử dụng rơm trồng nấm, làm thức ăn và đệm lót sinh học cho chăn nuôi gia súc, phân hữu cơ từ rơm, biochar và biosilica từ trấu,... Đây là những giải pháp tiềm năng giúp nâng cao giá trị gia tăng của phụ phẩm lúa gạo, đồng thời tạo ra năng lượng sạch và bền vững.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều quan trọng là phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học, doanh nghiệp đến người nông dân để xây dựng thành công những mô hình kinh tế tuần hoàn từ sản xuất và chế biến gạo. Để phát triển kinh tế tuần hoàn được áp dụng triển khai rộng rãi, bền vững, các chuyên gia đề xuất cần có những chính sách và cơ chế khuyến khích phù hợp để thúc đẩy đầu tư của khu vực tư nhân, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cho nông dân.
Tại hội thảo, các đại biểu đã chỉ ra những tồn tại lâu nay của ĐBSCL: các địa phương vẫn tập trung chủ yếu vào mục tiêu kinh tế, an ninh lương thực, chưa chú trọng vấn đề giảm phát thải; thiếu cơ chế thúc đẩy, động viên nông dân sản xuất lúa phát thải thấp; thiếu những chính sách giảm phát thải mang tính đột phá…
Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), mỗi năm, sản xuất lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long thải ra môi trường khoảng 24 triệu tấn rơm rạ nhưng chỉ có 30% rơm (7,4 triệu tấn) được thu gom, còn 70% rơm rạ bị người dân đốt hoặc vùi vào đồng ruộng, gây ô nhiễm môi trường, tăng phát thải khí metan và các khí nhà kính khác.
Để giải quyết những vấn đề này, ông Lê Thanh Tùng cho rằng, kinh tế tuần hoàn là một phương pháp tiếp cận nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái nông nghiệp và cải thiện hiệu suất kinh tế. Việc tận dụng được các nguồn phụ, phế phẩm từ sản xuất lúa có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo của vùng. Các phụ phẩm từ lúa có thể trở thành nguyên liệu cho các công đoạn tiếp theo, tạo ra một hệ sinh thái gồm các sản phẩm chất lượng cao.
Khuyến khích nông dân tham gia phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất lúa, gạo
Nhận định kinh tế tuần hoàn từ lúa, gạo có thể giảm lượng phát thải, đóng góp vào sự tăng trưởng xanh của quốc gia, theo bà Yvonne Pinto, Tổng Giám đốc Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế (IRRI) có rất nhiều yếu tố để phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, trong sản xuất lúa, gạo. Đối với điều kiện Việt Nam hiện nay, nông dân có vai trò quan trong trong phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Vì vậy, việc quan trọng nhất phải có những chính sách mang lại lợi ích cho nông dân để nông dân tham gia phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất lúa, gạo.
Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho biết, hàng năm, sản xuất lúa, gạo ở Việt Nam thải ra môi trường khoảng 40 triệu tấn rơm rạ. Nếu tính riêng 1 triệu ha lúa (thực hiện Đề án Phát triển 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long) thì có 13 triệu tấn rơm và 6 tấn rạ được thải ra mỗi năm.
Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, mặc dù đã có nhiều giải pháp được đưa ra để giải quyết nguồn rơm rạ nhưng thách thức lớn là phải có chương trình tổng thể mới tiêu thụ hết 13 triệu tấn rơm 6 triệu tấn rạ. Do đó, cần phải có sự chung tay của của cơ quan quản lý nhà nước, các chính sách, các doanh nghiệp, nông dân,... giải quyết vấn đề này.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định trong phạm vi 1 triệu ha lúa chất lượng cao, hoàn toàn có thể thực hiện phát triển kinh tế tuần hoàn từ phụ phẩm rơm, rạ, trấu. Để thực hiện được điều này, đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam thống kê các ý kiến, các giải pháp tại hội thảo để phối hợp cùng Cục Trồng trọt tham mưu cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các giải pháp để thực hiện các mô hình kinh tế tuần hoàn trong chuỗi ngành hàng lúa gạo trong thời gian tới.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam cũng đề nghị Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (Vietrisa) kêu gọi các doanh nghiệp sản xuất giống, phân bón, vật tư nông nghiệp, thu mua lúa gạo,... cùng tham gia xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn đạt chuẩn trong phạm vi Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam kiến nghị IRRI phối hợp với Vietrisa hỗ trợ kỹ thuật xây dựng kế hoạch triển khai một số mô hình kinh tế tuần hoàn trong Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao. Trên cơ sở đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng các cơ chế, chính sách cho mô hình kinh tế tuần hoàn nông nghiệp nói chung và ngành hàng lúa gạo nói riêng./.
