Nhiều điểm mới quan trọng về bảo hiểm thất nghiệp từ năm 2026

Những điểm mới này được đánh giá giúp hệ thống BHTN bao phủ rộng hơn, bảo vệ người lao động tốt hơn và tăng tính răn đe đối với các hành vi trốn đóng.

Trước hết, phạm vi bắt buộc tham gia BHTN được mở rộng đáng kể. Theo khoản 1 Điều 31 Luật Việc làm 2025, các đối tượng phải tham gia gồm người làm việc theo hợp đồng không xác định thời hạn, hợp đồng xác định thời hạn từ 1 tháng trở lên (thay vì từ 3 tháng trở lên như trước), người làm việc không trọn thời gian có thu nhập từ mức tối thiểu trở lên, cũng như các chức danh quản lý hưởng lương như kiểm soát viên, thành viên HĐQT, tổng giám đốc, giám đốc, người đại diện phần vốn hoặc ban kiểm soát hợp tác xã. Trước thời điểm 1/1/2026, Luật Việc làm 2013 chỉ yêu cầu người lao động làm việc theo hợp đồng từ 3 tháng trở lên tham gia BHTN và không đề cập đến lao động không trọn thời gian hay người quản lý có hưởng lương.

Chính sách BHTN cũng được mở rộng với nhiều chế độ mới. Theo Điều 30 Luật Việc làm 2025, ngoài tư vấn giới thiệu việc làm, trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ đào tạo nâng cao kỹ năng nghề cho người lao động, luật mới bổ sung chế độ hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng để duy trì việc làm. Quan trọng hơn, luật quy định cơ chế linh hoạt khi xảy ra khủng hoảng, thiên tai hay dịch bệnh – cho phép Chính phủ quyết định giảm mức đóng hoặc hỗ trợ bổ sung. Luật 2013 không có quy định này và cũng chưa đề cập đến hỗ trợ cho người sử dụng lao động.

Về mức hưởng, Điều 39 Luật Việc làm 2025 giữ nguyên công thức tính trợ cấp thất nghiệp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN của 6 tháng cuối nhưng quy định rõ trần tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm đóng cuối cùng. Thời gian hưởng trợ cấp vẫn tính theo số năm đóng nhưng tối đa 12 tháng. Luật 2013 không quy định trần cụ thể theo mức lương tối thiểu vùng.

Điều kiện hưởng trợ cấp cũng có thay đổi. Khoản 1 Điều 38 Luật 2025 phân biệt thời gian xét đóng theo từng loại hợp đồng. Người lao động làm việc theo hợp đồng từ 1 đến dưới 12 tháng phải đóng đủ 12 tháng trong vòng 36 tháng trước khi chấm dứt hợp đồng; trong khi phần lớn người lao động khác vẫn áp dụng mốc 24 tháng như luật cũ. Luật 2013 không phân loại hợp đồng, dẫn đến vướng mắc khi xử lý các hợp đồng ngắn hạn.

Điểm mới quan trọng là trách nhiệm của doanh nghiệp khi không đóng đủ BHTN. Khoản 7 Điều 33 Luật 74/2025/QH15 quy định người sử dụng lao động phải trả toàn bộ khoản tương ứng với các chế độ BHTN mà người lao động lẽ ra được hưởng nếu doanh nghiệp trốn đóng hoặc chậm đóng. Luật 2013 chỉ yêu cầu đóng trong 30 ngày sau khi hợp đồng có hiệu lực và không quy định trách nhiệm bồi hoàn khi người lao động nghỉ việc.

Người lao động bị mất việc cũng được mở rộng điều kiện hưởng hỗ trợ đào tạo nghề mà không cần đang nhận trợ cấp thất nghiệp. Điều 37 Luật 74/2025/QH15 cho phép hỗ trợ học phí, tiền ăn và thời gian học tối đa 6 tháng nếu người lao động đã đóng BHTN từ 9 tháng trong 36 tháng và chấm dứt hợp đồng dưới 12 tháng. Luật 2013 chỉ hỗ trợ học nghề khi người lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp và yêu cầu thời gian đóng trong vòng 24 tháng.

Một thay đổi được nhiều người quan tâm là rút ngắn thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp. Khoản 3 Điều 39 Luật mới quy định người lao động sẽ bắt đầu hưởng trợ cấp từ ngày làm việc thứ 11 kể từ khi nộp đủ hồ sơ, thay vì ngày thứ 16 như trước, giúp người lao động giảm bớt áp lực tài chính.

Người lao động cũng được phép chuyển nơi hưởng trợ cấp thất nghiệp khi thay đổi nơi cư trú. Đây là quyền mới theo Khoản 1 Điều 41 Luật 2025. Trước đây, luật không quy định và người lao động phải hưởng ít nhất 1 tháng tại nơi đăng ký ban đầu theo hướng dẫn tại nghị định.

Ngoài ra, quyền bảo lưu thời gian đóng BHTN được quy định cụ thể hơn. Khoản 5 Điều 41 nêu rõ các trường hợp được bảo lưu như có việc làm, đi nghĩa vụ, học tập dài hạn, tạm giam, ra nước ngoài định cư, mất tích hoặc theo đề nghị của người lao động. Luật 2013 chỉ ghi chung chung, không liệt kê chi tiết.

Cuối cùng, các trường hợp chấm dứt trợ cấp thất nghiệp được bổ sung nhiều tình huống mới, như bị xử phạt vi phạm hành chính về BHTN, đi học trên 12 tháng, hai lần từ chối việc làm không có lý do, hoặc theo đề nghị của người lao động. Danh mục này chi tiết hơn nhiều so với Luật 2013, giúp tránh lạm dụng và bảo đảm minh bạch trong quản lý quỹ.

Những điểm mới trong chính sách BHTN từ năm 2026 được kỳ vọng tạo hệ thống bảo hiểm linh hoạt, công bằng và hiện đại hơn; đồng thời khuyến khích người lao động tham gia đầy đủ, tăng trách nhiệm của doanh nghiệp và tăng khả năng ứng phó của Nhà nước trước các biến động kinh tế – xã hội.