Đội đèn săn “rồng đất”
Cứ độ tháng 9, tháng 10 về, người dân các xã vùng ngoài đê của huyện Đức Thọ, Nghi Xuân lại chuẩn bị dụng như cụ xô, vợt, rổ rá... để ra đồng ruộng, giăng lưới, soi đèn bắt rươi - một đặc sản làm nên nhiều món ăn ngon mà bất cứ ai nghe nhắc đến cũng phát thèm. Con rươi còn được gọi là “rồng đất”.
Vào thời điểm này của năm, Hà Tĩnh chịu ảnh hưởng bởi các đợt gió mùa, cộng với các cơn bão, áp thấp nên mưa kéo dài nhiều ngày và đây cũng là thời gian vào vụ thu hoạch rươi chính. Rươi xuất hiện nhiều từ tháng 9 - 11 âm lịch hàng năm. Mỗi tháng, rươi chỉ nổi lên 2 lần vào hôm triều cường, rươi ngoi lên chừng 7 - 10 ngày nên người dân tranh thủ những ngày “vàng” huy động nhân lực ra ruộng vớt “lộc trời”, kiếm thêm thu nhập cho gia đình.
Việc thu hoạch rươi chủ yếu được người dân thực hiện vào ban đêm, cũng có nơi người dân cũng thu hoạch vào ban ngày nhưng sản lượng ít hơn. Theo đó, vào mùa rươi, khi màn đêm buông xuống là lúc người dân xã Xuân Hồng (huyện Nghi Xuân), xã Bùi La Nhân, Yên Hồ, Quang Vĩnh (huyện Đức Thọ) lại xách đồ nghề, đội đèn ra đồng thu hoạch rươi.
Chị Nguyễn Thị Hiếu (xã Quang Vĩnh, huyện Đức Thọ) chia sẻ: Hiện nay rươi được nhiều khách hàng rất ưa chuộng nên thu được bao nhiêu là bán hết bấy nhiêu. Mặc dù việc thu hoạch đều diễn ra ban đêm, thời tiết cũng lạnh nên cũng hơi vất vả một chút. Nhưng một tháng có vài đợt nên chúng tôi cũng cố gắng để kiếm thêm thu nhập. Một đêm bình quân tôi thu hoạch được từ 10 - 15kg rươi/sào (500m2), có những đêm nhiều tôi thu được khoảng 20kg/sào, giá bán giao động từ 400 - 450 nghìn đồng/kg tùy từng thời điểm.
Vừa thu hoạch rươi, bà Phạm Thị Hằng (xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân) vừa chia sẻ: Mấy năm nay, vùng đất sản xuất lúa của chúng tôi có rươi nên sau khi thu hoạch lúa, chúng tôi dùng lưới quay quanh ruộng của ình để thu hoạch rươi. Những năm rươi nổi lên nhiều, có đêm 2 vợ chồng bắt được 5kg. Rươi mang lên được thương lái mua ngay trong đêm. Buổi ngày con rươi cũng lên nhưng ít hơn, nhưng do rảnh rỗi nên tôi tránh thủ ra vớt được chừng chừng nào hay chừng đó.
Bà Phạm Thị Nhâm (xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ) nói: Rươi có quanh năm, nhưng từ tháng Giêng đến tháng 4 (AL) chúng tôi cấy lúa, từ tháng 5 đến 10 (AL) chúng tôi cho nước vào ruộng để thu hoạch rươi. Vào những ngày này rươi xuất hiện nhiều khiến nông dân chúng tôi rất phấn khởi. Ngày ít thì thu hoạch được vài kg, có những ngày chúng tôi thu hoạch được hơn 50kg rươi, được bán với giá từ 400 -500 ngàn đồng/kg.
Theo người dân nơi đây, trước khi thu hoạch rươi, họ mở cống để thuỷ triều trên sông tràn vào ruộng, rồi chặn cống lại và sau vài giờ rươi sẽ ngoi lên. Vào mùa này, cứ đêm xuống, người dân nơi đây lại thắp sáng điện, giăng lưới ở cống thoát nước thuỷ triều từ ruộng ra, chuẩn bị xô, chậu sẵn sàng chờ rươi nổi chảy theo con nước để thu hoạch. Những con rươi theo dòng nước sẽ bị mắc vào lưới, được người dân vớt lên bờ và cho vào các dụng cụ đã chuẩn bị sẵn. Chờ đến khi đồng tháo cạn nước có đêm tận 12 giờ mới về nhà.
Xây dựng sản phẩm OCOOP
Rươi có giá trị dinh dưỡng cao, dân gian gọi là “Rồng đất”. Rươi sống trong hang, chỉ xuất hiện vào 1 số thời điểm trong năm phụ thuộc vào thuỷ triều, tuần trăng, thời tiết nhiệt độ, độ mặn và nhiều yếu tố sinh thái khác.
Môi trường sinh sống của rươi thường là ở các khu vực nước lợ, hoặc các khu vực tiếp giáp giữa môi trường nước lợ và nước ngọt (độ mặn đến 4 - 15 %o). Rươi chỉ sinh trưởng trong môi trường sạch (Đất, nguồn nước không bị ô nhiễm, không có thuốc kháng sinh và hóa chất độc hại). Đất tơi xốp, phì nhiêu, nhiều mùn bã hữu cơ, nhiều tảo, sinh vật phù du là môi trường thích hợp cho con Rươi sinh trưởng và phát triển.
Theo những người thợ chuyên săn rươi cho biết, rươi đã xuất hiện lâu đời ở địa phương, trước đây, các dụng cụ dùng để bắt rươi như may vợt, dần, tràng,… sau đó lội xuống ruộng để xúc, vớt rươi. Tuy nhiên, hiện nay người dân các vùng thu hoạch rươi đã xây dựng hệ thống cống thoát nước, giăng mành rộng như hình phễu ở cống, sau đó xả nước để rươi theo dòng nước chảy vào các phễu mành tạo điều kiện thuận lợi thu hoạch rươi được đảm bảo và năng suất tăng cao hơn rất nhiều với phương pháp truyền thống.
Hiện nay, với giá trị dinh dưỡng và giá trị kinh tế của con rươi, tại các vùng này, bà con chỉ sản xuất lúa trong vụ Xuân, thời gian còn lại bà con cải tạo đất, bổ sung dinh dưỡng cho đất để nuôi rươi. Rươi bán được giá nên góp phần xóa đói giảm nghèo cho các hộ dân trên địa bàn các xã. Ngoài ra, việc sản xuất lúa trên đất rươi cũng có giá trị kinh kế hơn so với các vùng khác.
Trên mỗi ruộng lúa, trước khi mùa rươi “sôi”, các chủ ruộng dùng lưới giăng quanh bờ để rươi không bơi sang ruộng nhà khác, lưới cũng là vật để rươi bám vào mỗi khi nước rút.
Đặc sản rươi có thể chế biến được nhiều món ăn như chả rươi, mắm rươi... Và cũng khá hiếm nên giá cả cũng khá cao, giá rươi được bán tại ruộng từ 400 - 500 nghìn đồng mỗi kg.
Trao đổi với phóng viên, ông Hà Văn Dần - Phó chủ tịch UBND xã Quang Vĩnh chia sẻ: Xã Quang Vĩnh là một trong những xã ngoài đê La Giang, hàng năm vào mùa mưa chịu nhiều thiên tai ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của người dân. Tuy nhiên, thiên nhiên cũng ban tặng cho người dân xã sản phẩm từ lộc trời đó là con rươi, một trong những sản phẩm mà giúp cho người dân địa phương có thu nhập ổn định nhất là những năm gần đây khi sản phẩm từ rươi được rất nhiều khách hàng ưa chuộng. Trong thời gian tới xã đang có các định hướng để chế biến sản phẩm từ rươi tươi thành sản phẩm ruốc rươi đạt tiêu chuẩn OCOP của xã.
Năm 2021, được sự hỗ trợ của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, tỉnh, huyện, UBND các xã Quang Vĩnh, Yên Hồ, Bùi La Nhân đã triển khai thực hiện mô hình “sản xuất lúa hữu cơ trên ruộng rươi, cáy” từ đó đã hình thành cho người dân việc phát triển sản xuất an toàn, bền vững, nhằm cải tạo đất, nâng cao năng suất sản phẩm rươi, cáy trên cùng đơn vị diện tích./.
