Trong khuôn khổ COP30, Việt Nam và Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) đã có cuộc làm việc nhằm tìm kiếm các cơ hội hợp tác trong lĩnh vực giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là những ngành công nghiệp khó giảm phát thải như sản xuất xi măng. Cuộc trao đổi diễn ra trong bối cảnh nhiều chương trình tài chính quốc tế, đặc biệt từ Quỹ Khí hậu xanh (GCF) và Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) đang được triển khai mạnh mẽ nhằm hỗ trợ các quốc gia chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng phát thải thấp.
Theo UNIDO, một trong những chương trình trọng tâm hiện nay là Chương trình Tăng tốc đầu tư khử carbon toàn cầu cho các lĩnh vực khó giảm phát thải (GDIA) thuộc GEF-8. Chương trình này được thiết kế để thu hẹp khoảng cách giữa cơ chế tài chính khí hậu quốc tế và nhu cầu chuyển đổi công nghiệp trong nước, giúp các quốc gia xây dựng nền tảng kỹ thuật, chính sách và đầu tư để tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Xi măng được chọn là ngành đi đầu trong nhóm thí điểm do đây là lĩnh vực phát thải lớn nhưng có nhiều tiềm năng cải thiện khi tiếp cận đúng công nghệ và nguồn lực tài chính.
GDIA tập trung vào nhiều hướng can thiệp, từ hoàn thiện khung chính sách, phát triển các phương pháp luận đo lường, báo cáo, thẩm tra (MRV) cho giảm phát thải, cho đến huy động nguồn lực công - tư để triển khai các dự án đầu tư quy mô lớn. Các giải pháp này giúp định hình lộ trình công nghiệp phù hợp với mục tiêu giữ mức tăng nhiệt toàn cầu ở 1,5°C theo Thỏa thuận Paris. Bên cạnh GDIA, UNIDO cũng triển khai Chương trình sẵn sàng của GCF cho lĩnh vực công nghiệp, nhằm hỗ trợ các quốc gia chuẩn bị cơ sở dữ liệu, kế hoạch và công nghệ cho quá trình khử carbon trên diện rộng.
UNIDO cho biết tổ chức này có nhiều kinh nghiệm hợp tác quốc tế trong giảm phát thải công nghiệp, đặc biệt là trong ngành sản xuất xi măng, lĩnh vực chiếm tỷ trọng lớn trong tổng lượng phát thải toàn cầu. Đây cũng là ngành mà Việt Nam đang ưu tiên hành động. Tại buổi làm việc, ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu và Trưởng đoàn Việt Nam tại COP30, nhấn mạnh rằng giảm phát thải từ sản xuất xi măng là giải pháp trọng tâm trong nỗ lực đạt mục tiêu khí hậu quốc gia. Từ năm 2025, Việt Nam sẽ thí điểm việc phân bổ hạn ngạch phát thải cho các cơ sở xi măng, sắt thép và nhiệt điện - một bước đi quan trọng để thiết lập thị trường carbon trong nước.
Ông Tuấn đồng thời đánh giá cao sự hỗ trợ của UNIDO trong triển khai Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) thời gian qua, và bày tỏ mong muốn hai bên tiếp tục phối hợp xây dựng các dự án cụ thể cho giai đoạn mới. Theo ông, việc bổ sung công nghệ hiện đại, tăng cường năng lực và huy động thêm tài chính khí hậu là điều kiện tiên quyết để Việt Nam thực hiện thành công các cam kết phát thải tại các kỳ COP gần đây.
Ở góc độ tài chính quốc tế, GCF được thành lập từ năm 2010 tại COP16 đang là quỹ khí hậu đa phương lớn nhất hiện nay. Quỹ này hướng đến hỗ trợ các nước đang phát triển đẩy mạnh hành động khí hậu bằng cách bổ sung năng lực, tài trợ các dự án phát thải thấp và tăng khả năng thích ứng. Các khoản đầu tư của GCF ưu tiên cho năng lượng tái tạo, công nghiệp ít phát thải, giao thông bền vững, quản lý rừng và các chương trình REDD+, đồng thời chú trọng các dự án thích ứng về nước, nông nghiệp, hạ tầng và bảo vệ hệ sinh thái.
Tính đến nay, GCF đã rót 18 tỷ USD cho 314 dự án tại 133 quốc gia. Riêng Việt Nam đã nhận hỗ trợ kỹ thuật từ 5 dự án “sẵn sàng” với tổng kinh phí 4,7 triệu USD và tiếp tục tiếp cận 6 dự án lớn hơn trị giá hơn 210 triệu USD. Những nguồn lực này được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam tăng tốc quá trình giảm phát thải trong công nghiệp, đặc biệt là ở các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng, đồng thời gia tăng khả năng thích ứng trước biến đổi khí hậu trong những thập kỷ tới.
