Từ lâu cùng với những mái đình, cây đa thì giếng làng là một trong những biểu tượng, truyền thống của nhiều vùng quê. Cùng với thời gian, nhiều giếng làng bị xuống cấp và thậm chí là bị bỏ quên. Những năm gần đây, nhiều địa phương tại tỉnh Hà Tĩnh đã xã hội hóa, phục dựng nhiều giếng làng. Trở thành nơi sinh hoạt văn hóa, thể thao của cộng đồng dân cư.
Hình ảnh mái đình, cây đa, giếng nước (giếng làng) là một biểu tượng truyền thống của làng quê Việt Nam. Những hình ảnh bình dị, thân thương đó đã đi sâu vào tiềm thức của người dân và trở thành biểu tượng mang giá trị tinh thần ở nhiều làng xã. Để góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa đó, những năm qua, nhiều vùng quê trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã huy động nguồn lực, góp ngày công, hiến đất, hiến cây, chung tay phục dựng, tôn tạo các giếng làng, tạo nên một nét riêng trong bức tranh nông thôn mới hiện nay.
Tại xã Hộ Độ (TP Hà Tĩnh), có 2 giếng cổ đã được tôn tạo và đã trở thành điểm giao lưu, vui chơi, sinh hoạt cộng đồng bổ ích cho bà con.
Cụ bà Trương Thị Chắt (89 tuổi, thôn Đồng Xuân, xã Hộ Độ, Tp Hà Tĩnh cho biết: Giếng làng này có từ lâu lắm rồi, có từ thời cha ông chúng tôi, từ khi tôi sinh ra đã thấy có giếng làng này, đây là nơi người dân trong làng đến lấy nước về sinh hoạt. Từ đầu những năm 90, khi đời sống phát triển, người dân trong thôn đều đào, khoan giếng để thuận tiện hơn trong sinh hoạt cũng như có nhiều nguồn nước sạch khác nên giếng làng ngày một xuống cấp, bỏ hoang. Nhưng dừ nắng hạn thế nào thì giếng làng này chưa bào gờ cạn nước. Khi giếng làng này được phục dựng, chúng tôi vui lắm, nơi đây lại trở thành điểm giao lưu, gắn kết tình cam láng giếng của bà con xóm giềng.
Được biết, sau thời gian tích cực vận động, thôn Đồng Xuân đã huy động được 200 triệu đồng để phục dựng giếng làng trong niềm mong mỏi của bà con nhân dân. Ông Lê Quang Bính (80 tuổi, xã Hộ Độ, TP Hà Tĩnh) chia sẻ: Khi giếng làng chúng tôi được phục dựng lại, trở thành điểm sinh hoạt văn hóa của bà con khu dân cư, chúng tôi rất vui. Vào mỗi buổi chiều hoặc lúc rảnh rỗi chúng tôi thường ra đây ngồi nghỉ ngơi, chơi cờ, trò chuyện và tập thể thao.
Giếng Truông (xã Bình An, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh) được tôn tạo với tổng kinh phí gần 600 triệu đồng từ nguồn xã hội hoá, trở thành một điểm nhấn trong không gian văn hóa vùng quê nơi đây.
Thực tế tại khuôn viên giếng Truông, chúng tôi cảm nhận được một không gian chan hòa, gần gũi, bình dị và thân thương của làng quê nơi đây. Theo các cụ cao niên, rất khó để xác định "tuổi" của giếng Truông, chỉ biết rằng tuổi thơ của những người cao niên nhất cũng đã gắn liền với dòng nước mát lành của giếng. Tuy nhiên, trải qua sự khắc nghiệt của thời gian, sự thay đổi của nếp sống, giếng Truông dần chìm vào quên lãng, trở thành hoang sơ. Việc phục dựng giếng Truông trở thành niềm trăn trở của những người con sinh ra trên mảnh đất này.
Ông Nguyễn Đình (xã Bình An, huyện Thạch Hà) chia sẻ: Quá trình phục dựng chúng tôi cố gắng gìn giữ những nét nguyên sơ của công trình, đồng thời xây dựng thêm các hạng mục khác trở thành địa điểm sinh hoạt văn hóa của người dân địa phương.
Cũng tại xã Bình An, giếng Trần nép mình bên cổng Làng Văn hóa Chân Thành được phục dụng vào mùa đông năm 2022 khá bắt mắt. Theo các cụ cao niên, giếng Trần được đào năm 1533 tại xóm Trần, làng Lộc Nguyên, xã Phúc Tuyến, huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang, trấn Nghệ An (nay xã Bình An, huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh). Giếng được tôn tạo lần 1, ghép đá vào đầu thế kỷ XX. Để bảo tồn nét văn hoá độc đáo của giếng làng, người dân nơi đây đã kêu gọi sự đóng góp của các mạnh thường quân, người góp công, người góp của, giếng Trần đã được tôn tạo và xây dựng khuôn viên vào mùa đông năm 2022.
Ngoài phục dựng tôn tạo giếng, khuôn viên giếng cũng được tạo dựng với phong cảnh làng quê do các họa sĩ vẽ trên các bức tường bao quanh. Bộ bàn ghế đá cũng được kẻ bàn cờ tướng phục vụ người dân giải trí sau khi làm đồng về.
Dẫu giếng làng không còn phát huy công năng, mục đích như vốn có ban đầu, song phong trào phục dựng giếng làng đã trở thành nhu cầu của người dân. Đó là mong muốn khôi phục giá trị tinh thần, gìn giữ truyền thống, phát huy nét đẹp xưa. Quá trình tôn tạo đã xây dựng được nét đẹp văn hóa làng quê, tạo điểm sinh hoạt, giao lưu kết nối, tạo điều kiện để người dân tham gia nhiều hơn vào các hoạt động văn hóa, góp phần bảo tồn các giá trị truyền thống của làng Việt.
Trao đổi với Phóng viên, ông Trương Bá Khanh - Chủ tịch UBND xã Hộ Độ cho biết: Gắn liền với phong trào xây dựng nông thôn mới, khu dân cư kiểu mẫu, việc tôn tạo giếng làng đã hình thành nên không gian giao lưu, vui chơi, sinh hoạt cộng đồng, nâng cao đời sống văn hóa cho người dân, đồng thời góp phần giáo dục cho thế hệ sau về những nét đẹp văn hóa của quê hương.
Thời gian gần đây, nhiều làng quê khác trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã, đang nỗ lực kêu gọi xã hội hóa để tôn tạo giếng làng, xây dựng nét đẹp làng quê, duy trì và phát huy giá trị văn hóa, đưa đời sống tinh thần của người dân ngày một nâng cao hơn./.
