Cây cát cánh, còn được gọi là kết canh, mộc tiện, bạch dược, phù hổ, hay cánh thảo, thuộc họ hoa chuông (Campanulaceae) và có tên khoa học là Platycodon grandiflorum. Xuất xứ từ khu vực Đông Bắc Châu Á, cây này phổ biến chủ yếu tại Trung Quốc, Nhật Bản và Triều Tiên.
Cây cát cánh là một loại cây thân thảo lâu năm với chiều cao thường dao động từ 60 đến 90 cm. Lá cây thường mọc thành vòng hoặc đối xứng quanh thân, không có cuống, có mảng lá hình bầu dục với mép lá có răng cưa. Rễ của cây thường có củ nạc với vỏ màu vàng nhạt. Hoa của cây có hình dáng giống chuông, màu xanh lam, với 5 thùy và các gân nổi rõ. Hoa thường nở vào mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 8, và tạo ra quả hình trứng ngược vào mùa thu, từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Cát cánh là loại cây thân thảo lâu năm với chiều cao từ 20 đến 120 cm. Thân cây thường thẳng đứng, ít khi phân nhánh, thường nhẵn màu xanh xám và hiếm khi có lông tơ dày đặc.
Vị thuốc cát cánh chứa nhiều thành phần hóa học quan trọng, bao gồm Methyl 2-O-Methylplatyconate-A, Platycodin C, D, A, Polygalin acid, Platycogenic acid, b-D-Glucoside, a-Spinasteryl, a-Spinasterol, và nhiều thành phần khác. Ngoài ra còn chứa các khoáng chất như calci và sắt, các chất xơ, protein, và các loại vitamin.
Cây cát cánh là một loại cây quý trong y học Đông y với vị cay và tính ấm, có tác dụng quan trọng như trừ hàn nhiệt, bổ máu, hỗ trợ hệ hô hấp và cơ quan nội tiết. Đặc biệt, cây cát cánh có khả năng trị ho, làm sạch đờm, bổ phế và giúp tiêu mủ, cũng như giảm triệu chứng đầy bụng và ứ huyết. Các chuyên gia đã tiến hành nghiên cứu và xác nhận những đặc tính dược lý của cây cát cánh cũng như lợi ích đem lại cho sức khỏe con người.
Tăng cường chức năng gan
Saponin, một hợp chất quý báu trong cây cát cánh, có khả năng giảm mức cholesterol trong gan. Saponin giúp đào thải các mảng mỡ tích tụ trong gan và cải thiện chức năng gan tự nhiên. Ngoài ra, saponin còn có tác dụng bảo vệ gan khỏi các tác nhân gây hại và giúp tăng cường khả năng gan xử lý và loại bỏ các độc tố từ cơ thể. Điều này giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh gan như viêm gan và xơ gan.
Ngoài tác dụng làm giảm mức cholesterol trong gan, cây cát cánh còn tham gia vào quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể, giúp duy trì sự cân bằng lipid huyết học và hạn chế sự tích tụ mỡ xấu. Từ đó, cây cát cánh không chỉ hỗ trợ sức khỏe gan mà còn giúp ngăn ngừa nhiều vấn đề về sức khỏe liên quan đến gan.
Hỗ trợ kiểm soát tiểu đường
Cây cát cánh đã được nghiên cứu để xem xét khả năng kiểm soát tiểu đường. Một trong những thành phần chính có lợi cho việc này là saponin, một hợp chất tự nhiên có khả năng giảm mức đường huyết và cải thiện sự đáp ứng của cơ thể đối với insulin. Saponin có thể tăng khả năng tương tác giữa insulin và tế bào, đồng thời bảo vệ tế bào beta trong tụy, giúp duy trì sản xuất insulin tự nhiên và giảm sự phụ thuộc vào insulin tổng hợp từ bên ngoài.
Ngoài saponin, cây cát cánh còn chứa nhiều thành phần khác có tác dụng tốt cho sức khỏe tổng thể, bao gồm Polygalin acid, A-Spinasteryl, Platycogenic acid, B-D-Glucoside và nhiều chất khác. Tất cả những thành phần này đóng góp vào việc kiểm soát tiểu đường và cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể cho những người mắc bệnh.
Giúp điều chỉnh huyết áp
Ngoài những tác dụng khác, cây cát cánh cũng đã được nghiên cứu về khả năng giúp điều chỉnh huyết áp. Các nghiên cứu này ghi nhận rằng cây cát cánh có khả năng ổn định huyết áp, giúp ngăn ngừa tình trạng tăng huyết áp và bảo vệ sức khỏe tim mạch. Điều này có thể được đạt được thông qua sự kết hợp của các thành phần hóa học trong cây cát cánh như saponin, Polygalin acid, Platycogenic acid, và nhiều chất khác.
Hỗ trợ trong điều trị hen suyễn, giảm ho
Cây cát cánh cũng được sử dụng trong y học truyền thống như một phần của liệu pháp hỗ trợ trong việc giảm triệu chứng hen suyễn. Các thành phần hóa học có trong cây cát cánh, như Platycodin C, D, A, Polygalin acid, và A-Spinasteryl, có khả năng làm giảm sưng viêm, giảm đau và làm dịu niêm mạc họng. Điều này không chỉ giúp giảm triệu chứng viêm họng mà còn có thể cải thiện thoải mái khi nuốt thức ăn và nước. Ngoài ra, sự hỗ trợ từ cây cát cánh có thể làm dịu khả năng ho ra đờm và giúp hệ hô hấp hoạt động một cách hiệu quả hơn.
