Năm 2023, Việt Nam (VN) có khoảng 110.000 ha trồng sầu riêng, sản lượng khoảng 1,2 triệu tấn; tăng gấp hơn 2 lần cả về diện tích và sản lượng so với năm 2018; xuất khẩu trên 600.000 tấn, đạt kim ngạch 2,2 tỉ USD. Năm 2024, diện tích trồng sầu riêng đạt 150.000 ha, sản lượng dự kiến đạt 1,5 triệu tấn. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại VN mới cấp được 708 mã số vùng trồng và 168 cơ sở đóng gói đủ điều kiện xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc.
Có một thực tế là chất lượng sầu riêng của VN thời gian qua chưa được quản lý tốt do chưa có công cụ hữu hiệu. Tình trạng thu hái sầu riêng non chưa đủ tuổi vẫn còn phổ biến. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng có nhiều lô hàng sầu riêng nhận được cảnh báo vi phạm về kiểm dịch thực vật và cảnh báo an toàn thực phẩm trong thời gian qua. Việc này nếu không được quyết liệt xử lý thì nguy cơ toàn bộ ngành hàng sầu riêng của VN bị nước nhập khẩu xem xét áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn, thậm chí là tạm dừng nhập khẩu, đặc biệt là thị trường Trung Quốc.
Để giải quyết vấn đề này, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN (VINAFRUIT), đề xuất: Vấn đề trước mắt là công tác cấp mã số vùng trồng và mã cơ sở đóng gói hiện nay còn chậm so với nhu cầu và quy mô sản xuất của VN. Việc này sẽ làm ngành sầu riêng VN gặp nhiều khó khăn lúc xuất khẩu vào những tháng cuối năm 2024 khi kim ngạch được kỳ vọng từ 3 tỉ USD trở lên.
Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng sầu riêng VN cần xây dựng ngay tiêu chuẩn/quy chuẩn quốc gia cho từng sản phẩm như sầu riêng tươi, đông lạnh, sấy khô và cho từng giống sầu riêng để các cơ quan chức năng có cơ sở để kiểm tra chất lượng chính xác, khách quan. Mặt khác cần quy định rõ chỉ có sầu riêng nào được phép xuất khẩu để bảo vệ thương hiệu quốc gia, tránh xuất khẩu tràn lan các giống không có uy tín.
Ông Hoàng Trung, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, nhận định: Đảm bảo chất lượng sầu riêng xuất khẩu là nhiệm vụ hàng đầu của ngành hàng này hiện nay. Các cơ quan chuyên môn của bộ cần phối hợp với các địa phương rà soát lại những vùng trồng sầu riêng, xem những nơi nào phù hợp để tiếp tục phát triển cây trồng này, rà soát lại toàn bộ quy trình canh tác sầu riêng. Cần phải xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia mới cho trái sầu riêng tươi.
Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra, giám sát và xử lý những cơ sở vi phạm. Các địa phương cần đẩy nhanh tiến độ cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói để phục vụ hoạt động xuất khẩu. Bên cạnh đó, phải tăng cường giám sát tất cả các mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói để đảm bảo việc duy trì chất lượng theo đúng yêu cầu của thị trường cũng như nghị định thư mà chúng ta đã ký kết.
Trong 4 tháng đầu năm, xuất khẩu sầu riêng đã đạt trên 500 triệu USD, tăng khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái. Dự báo xuất khẩu sầu riêng năm nay tiếp tục tăng trưởng tốt, có thể đạt trên 3 tỉ USD nhờ nhu cầu cao từ thị trường Trung Quốc.
Theo ông Đặng Phúc Nguyên, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc vẫn dẫn đầu nhóm trái cây vào thị trường này cả về sản lượng lẫn giá trị do những năm vừa qua nông dân các tỉnh như Tiền Giang, Vĩnh Long… áp dụng thành công kỹ thuật cho sầu riêng ra hoa trái vụ.
"Sầu riêng trái vụ đang là lợi thế của Việt Nam trong cuộc cạnh tranh ở thị trường Trung Quốc. Có những thời điểm sầu riêng Việt Nam một mình một chợ, xuất khẩu được giá rất cao, trong khi Thái Lan chưa làm được sầu riêng trái vụ", ông Nguyên nói./.
