Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật (Văn phòng SPS Việt Nam) cho biết, các quy định của châu Âu sẽ được thay đổi và cập nhật liên tục, đặc biệt tính từ đầu năm 2025 đến nay đã có 3 cảnh báo từ châu Âu liên quan đến thực phẩm mới.
Cụ thể, quy định (EU) 2015/2283 của Liên minh châu Âu ngày 25/11/2015 về thực phẩm mới (novel food) định nghĩa, "thực phẩm mới" là bất kỳ thực phẩm nào chưa được con người tiêu thụ ở mức độ đáng kể trong Liên minh trước ngày 15/5/1997, bất kể ngày gia nhập của các quốc gia thành viên vào Liên minh và thuộc ít nhất một trong 8 loại dưới đây:
Thứ nhất, thực phẩm có cấu trúc phân tử mới hoặc được cố ý sửa đổi, trong trường hợp cấu trúc đó chưa từng được sử dụng làm thực phẩm hoặc trong thực phẩm trong Liên minh trước ngày 15/5/1997.
Thứ hai, thực phẩm có chứa hoặc được phân lập, sản xuất từ vi sinh vật, nấm hoặc tảo.
Thứ ba, thực phẩm có chứa hoặc được tách ra hoặc được sản xuất từ vật liệu có nguồn gốc khoáng sản.
Thứ tư, thực phẩm có chứa hoặc được phân lập, sản xuất từ thực vật, ngoại trừ khi thực phẩm có lịch sử sử dụng làm thực phẩm an toàn trong Liên minh và được phân lập, sản xuất từ thực vật hoặc giống cùng loài thu được bằng các phương pháp nhân giống truyền thống đã được sử dụng để sản xuất thực phẩm trong Liên minh trước ngày 15/5/1997.
Hoặc thu được bằng các phương pháp nhân giống phi truyền thống chưa từng được sử dụng để sản xuất thực phẩm trong Liên minh trước ngày 15/5/1997, trong đó các phương pháp không gây ra những thay đổi đáng kể về thành phần hoặc cấu trúc của thực phẩm, ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng, quá trình trao đổi chất hoặc mức độ các chất không mong muốn.
Thứ năm, thực phẩm có chứa hoặc được phân lập, sản xuất từ động vật hoặc các bộ phận của chúng, ngoại trừ động vật thu được bằng phương pháp chăn nuôi truyền thống đã được sử dụng để sản xuất thực phẩm trong Liên minh trước ngày 15/5/1997 và thực phẩm từ những động vật đó có lịch sử được sử dụng làm thực phẩm an toàn trong Liên minh.
Thứ sáu, thực phẩm có chứa hoặc được phân lập, sản xuất từ nuôi cấy tế bào hoặc nuôi cấy mô có nguồn gốc từ động vật, thực vật, vi sinh vật, nấm hoặc tảo.
Thứ bảy, thực phẩm thu được từ quá trình sản xuất không được sử dụng để sản xuất thực phẩm trong Liên minh trước ngày 15/5/1997, gây ra những thay đổi đáng kể về thành phần hoặc cấu trúc của thực phẩm, ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng, quá trình trao đổi chất hoặc mức độ các chất không mong muốn.
Thứ tám, thực phẩm thu được từ quá trình sản xuất sử dụng công nghệ nano.
Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, trong Quy định (EU) 2015/2283, khái niệm "thực phẩm mới" còn bao gồm "thực phẩm truyền thống đến từ quốc gia thứ ba", tức là các loại thực phẩm được tiêu thụ một cách truyền thống ở các quốc gia thuộc khu vực ngoài Liên minh châu Âu.
Tất cả các loại thực phẩm mới đều cần phải trải qua đánh giá an toàn thực phẩm trước khi có thể được giao dịch trong EU - được chứng minh là có thể tiêu thụ an toàn trong ít nhất 25 năm.
Với những loại thực phẩm này, EU yêu cầu không gây nguy cơ mất an toàn cho sức khỏe con người, dựa trên các bằng chứng khoa học hiện có. Mục đích sử dụng thực phẩm không gây hiểu lầm cho người tiêu dùng, đặc biệt là khi thực phẩm được dùng để thay thế một loại thực phẩm khác và có sự thay đổi đáng kể về mặt dinh dưỡng.
Ngoài ra, khi thực phẩm được dùng để thay thế một loại thực phẩm khác, không gây bất lợi về mặt dinh dưỡng so với thực phẩm trước đó.
Vì vậy, để xuất khẩu nông sản được thuận lợi, tránh bị thu hồi hoặc tiêu hủy các sản phẩm, Văn phòng SPS Việt Nam khuyến nghị các doanh nghiệp nên cập nhật thay đổi các Quy định của châu Âu thường xuyên.
Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, thời gian tới đơn vị này sẽ đưa ra một số giải pháp như tăng cường cập nhật thông tin và phổ biến các tiêu chuẩn mới của EU đến người sản xuất (nông dân, HTX, doanh nghiệp) thực hiện đáp ứng đầy đủ các quy định về vệ sinh, an toàn thực phẩm, an toàn dịch bệnh của thị trường EU.
Các cơ quan chuyên môn tham mưu Bộ NN&PTNT có văn bản hướng dẫn chi tiết về thủ tục xuất khẩu, ghi nhãn, chứng nhận an toàn thực phẩm,… tới các cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, doanh nghiệp kinh doanh nông sản, thực phẩm xuất khẩu./.
Theo bà Nguyễn Thị Huyền, chuyên viên của Văn phòng SPS Việt Nam, hiện nay, tất cả các sản phẩm chế biến có nguồn gốc động vật có trong các sản phẩm tổng hợp phải đến từ các cơ sở được EU phê duyệt đặt tại các quốc gia được phép xuất khẩu các sản phẩm chế biến có nguồn gốc động vật đó sang EU.
Cụ thể, Quy định (EC) số 852/2024 và 853/2004 của Nghị viện và Hội đồng châu Âu ngày 29/4/2004 đặt ra các quy tắc vệ sinh cụ thể đối với thực phẩm, trong đó sản phẩm có nguồn gốc động vật.
2 quy định này quy định rất cụ thể các yêu cầu đối với thực phẩm từ khi sản xuất đến khi thành sản phẩm bao gồm tiêu chuẩn doanh nghiệp phải tuân theo, quy trình kiểm soát, đăng ký, yêu cầu khi vận chuyển, nhà xưởng... Trong đó, các cơ sở sản xuất thực phẩm tổng hợp phải được đăng ký hoặc được châu Âu phê duyệt, tùy vào tính chất sản phẩm.
Ngoài ra, châu Âu cũng có kế hoạch giám sát chất tồn dư trong thực phẩm tổng hợp nhập khẩu. Theo đó, nước xuất xứ của sản phẩm tổng hợp phải được liệt kê trong "Phụ lục I của Quy định Ủy ban (EU) 2017/625" và cụ thể trong các "Phụ lục của quy định 2021/405" (đối với hàng hóa mà sản phẩm chế biến có nguồn gốc động vật có trong sản phẩm tổng hợp).
