Đây là thông tin được đưa ra tại Hội nghị “Triển khai cấp bách các biện pháp tăng cường tuân thủ quy định an toàn thực phẩm của thị trường EU” Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) phối hợp Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức ngày 24/2.
Hội nghị đã quán triệt các nội dung: Cập nhật quy định của EU về thực phẩm hỗn hợp, các sản phẩm có thành phần nguyên liệu từ động vật; cập nhật quy định của EU về thực phẩm mới và phụ gia thực phẩm, ghi nhãn nông sản thực phẩm; thực trạng thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam bị EU cảnh báo và hướng dẫn các biện pháp khắc phục…
Cùng với đó, cũng giải đáp thắc mắc, ghi nhận đề xuất của các tỉnh, thành phố, đơn vị liên quan đến: Quy định về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, các vi sinh vật gây bệnh, quy định về phụ gia thực phẩm của thị trường EU; cần ban hành quy chuẩn kiểm soát dư lượng hóa chất trên nông sản phục vụ xuất khẩu; tình trạng thiếu tính liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân trong quá trình sản xuất, chế biến nông sản hướng đến xuất khẩu…
Thiếu thông tin cập nhật về cảnh báo từ các thị trường nhập khẩu
Tại Hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng người sản xuất và doanh nghiệp vẫn thiếu thông tin cập nhật về cảnh báo từ các thị trường nhập khẩu cũng như hướng dẫn về sản xuất để đáp ứng nhu cầu nhập khẩu.
Ông Phan Văn Tấn, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Bình Thuận cho biết, thanh long và thủy sản là hai sản phẩm xuất khẩu chủ yếu của tỉnh. Sở NN&PTNT đã thường xuyên tuyên truyền và hướng dẫn sản xuất để đáp ứng nhu cầu các nước nhập khẩu. Tuy nhiên, những yêu cầu về nhập khẩu của EU là thách thức rất lớn của địa phương
Theo ông Tấn, để làm tốt việc này cần sự phối hợp các sở ngành địa phương và trung ương cùng các đơn vị tổ chức ngành hàng. "Bộ NN&PTNT cũng cần ban hành cập nhật các văn bản cập nhật và có các cẩm nang hướng dẫn để địa phương thực hiện được sát sao hơn", ông Tấn nhấn mạnh.
Nêu rõ hơn đề xuất về thông tin cho người sản xuất, ông Nguyễn Văn Hà, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Đăk Lắk cho rằng yêu cầu nhập khẩu khá tổng hợp từ sản xuất đến chế biến, xuất khẩu. Tuy nhiên việc sản xuất có nhiều bất cập. "Hiện nay chưa có quy chuẩn cho các cây trồng, vật nuôi chủ lực để chúng tôi có thể dựa trên đó tuyên truyền. Cần có sự hợp nhất thông tin để các địa phương có các sản phẩm xuất khẩu chủ lực có cơ sở để tuyên truyền cho người sản xuất", ông Hà nhấn mạnh.
Về phía đại diện doanh nghiệp, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam đề nghị nâng cao nhận thức, năng lực bằng cách tập huấn cho các địa phương, nông dân, doanh nghiệp sản xuất rau quả trọng điểm sang EU. Cùng với đó xây dựng các tài liệu hướng dẫn dễ hiểu các yêu cầu của EU trong trồng trọt, thu hái, bảo quản… để xuất khẩu.
Ông Nguyễn Anh Duy, Chủ tịch Công ty CP Toàn Cầu Thanh Niên đề xuất SPS cho rằng cần có đầu mối Văn phòng SPS tại phía Nam, vì nơi đây tập trung đến 70% sản phẩm nông sản cho xuất khẩu. "Thông tin đến với doanh nghiệp cần nhanh chóng, kịp thời và chi tiết hơn để kịp thời phối hợp với người sản xuất. Việc này vừa tránh thiệt hại cho người dân, doanh nghiệp và không ảnh hưởng đến uy tín nông sản quốc gia khi xuất khẩu", ông Duy nêu quan điểm.
Thực tế việc triển khai đồng bộ các giải pháp để tuân thủ yêu cầu của các nước nhập khẩu đã từng có hiệu quả rất tốt. Dẫn chứng việc này, ông Lê Thanh Hòa, Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho biết: "Giai đoạn đầu khi Việt Nam mới gia nhập EU vào năm 2005, có những năm phía bạn đưa ra tới 600 cảnh báo. Nhưng sau khi triển khai hỗ trợ một cách đồng bộ, việc tuân thủ các yêu cầu về nông sản thực phẩm đã được nhận thức và thực hiện một cách chuẩn chỉ hơn".
Gia tăng cảnh báo của EU đối với sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam
Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về Vệ sinh Dịch tễ và Kiểm dịch Động thực vật Việt Nam ( SPS Việt Nam) cho biết, tính đến ngày 20/2, EU có 16 cảnh báo về an toàn thực phẩm từ Việt Nam. Số lượng cảnh báo năm 2024 cũng tăng gần gấp đôi năm 2023.
Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) cho biết, giá trị xuất khẩu sản phẩm nông, thủy sản xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU (từ năm 2020 - 2024) theo số liệu của như sau: 2,91 tỉ USD; 3 tỉ USD; 4 tỉ USD; 3,6 tỉ USD và 4,21 tỉ USD (11 tháng năm 2024).
EU là khối quốc gia có những tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cao trên thế giới - phần lớn nhờ vào bộ luật vững chắc của EU, nhằm đảm bảo thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng. Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (RASFF) là công cụ để đảm bảo thông tin cho phép phản ứng nhanh khi phát hiện ra các nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng trong chuỗi thực phẩm.
Hệ thống RASFF được kết nối trực tiếp với Văn phòng SPS Việt Nam nhằm cập nhật thông tin cảnh báo liên quan đến hàng nông sản thực phẩm và thủy sản của Việt Nam xuất khẩu vào EU.
Dẫn thông tin từ RASFF, Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, tổng cảnh báo của EU theo mối nguy đối với nông sản, thực phẩm toàn cầu trong năm 2024 và 2 tháng đầu năm 2025 lần lượt là 5.268 và 624.
Đáng chú ý, trong 8 cảnh báo về thực phẩm mới trong 2 tháng đầu năm 2025 của EU, có 4 cảnh báo liên quan đến sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam, chiếm 50%.
Thống kê số lượng cảnh báo của EU theo một số quốc gia, vùng lãnh thổ trong năm 2024 và 2 tháng năm 2025 cho thấy, lượng cảnh báo với Việt Nam lần lượt là 114/5.268 (2,2%) và 16/624 (2,6%). Số lượng cảnh báo của Việt Nam cao hơn hẳn so với Thái Lan, Indonesia, Hàn Quốc, Malaysia, Nhật Bản trong cùng thời kỳ. Xét riêng cảnh báo đối với nông sản, thực phẩm của Việt Nam xuất khẩu vào EU theo các mối nguy từ năm 2023 tới tháng 2/2025, mối nguy bị cảnh báo hàng đầu là dư lượng hóa chất (thuốc trừ sâu và thuốc thú y) với tỷ lệ cảnh báo trong năm 2023, 2024 và 2 tháng đầu năm nay lần lượt là 38/67 (56,7%); 61/114 (53,5% ); 5/16 (31,3%).
Theo Văn phòng SPS Việt Nam, TPHCM và Hà Nội là 2 địa phương đứng đầu về số lượng bị cảnh báo. Trong năm 2023, 2024 và 2 tháng đầu năm nay, số lượng cảnh báo của EU với nông sản, thực phẩm từ TP.HCM lần lượt là 34/67 (50,7%); 42/114 (36,8%); 4/16 (25%). Với Hà Nội, con số lần lượt là: 7/67 (10,4%); 10/114 (8,8%) và 0%.
Ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam chia sẻ: "Có ý kiến cho rằng, xuất khẩu nhiều sẽ song hành với cảnh báo nhiều. Đáng tiếc, đà tăng của xuất khẩu sau 4 năm chưa nổi 50%, trong khi số cảnh báo tăng gần 300%". Ông Nam cho rằng rất khó để giải thích, một cường quốc xuất khẩu nông sản, luôn giữ chắc một vị trí trong tốp 15 thế giới lại bị tăng cảnh báo theo cấp số nhân ở một thị trường được xem là thước đo, là chuẩn mực cho nông sản toàn cầu.
Xu hướng tiêu dùng xanh, thực phẩm hữu cơ đang mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt
Thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam cho thấy, xu hướng tiêu dùng xanh, thực phẩm hữu cơ, sản phẩm có chứng nhận chắc chắn đang mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt. Bên cạnh đó, Việt Nam có điều kiện tự nhiên thuận lợi để sản xuất nhiều loại nông sản đặc thù mà EU không có như thanh long, xoài, chanh leo, vải, nhãn. Vậy nên đây được coi là lợi thế rất lớn của nông sản nước ta.
Tuy nhiên, EU là thị trường có tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm rất cao. Các sản phẩm phải đáp ứng các quy định SPS (kiểm tra an toàn thực phẩm và kiểm dịch, phụ gia thực phẩm…) và TBT (rào cản kỹ thuật thương mại), với dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực phẩm thấp.
Bà Nguyễn Thị Huyền, Văn phòng SPS Việt Nam lưu ý các quy định của EU sẽ được thay đổi liên tục. Cụ thể, Quy định (EU) 2020/2235 về mẫu giấy chứng nhận sửa đổi, bổ sung 15 lần; Quy định EU 2017/625 về kiểm soát chính thức cụ thể đối với một số loại động vật, hàng hóa đã bị thay thế bởi Quy định 2022/2292 (06/9/2022) và đến nay sửa đổi 2 lần; Quy định 2021/404 về kiểm dịch thú y, sửa đổi bổ sung 112 lần.
“Các doanh nghiệp cần cập nhật thay đổi các quy định của EU thường xuyên, Liên hệ Văn phòng SPS Việt Nam để được hướng dẫn cụ thể về các thay đổi”, bà Huyền nói.
Phân tích chi tiết hơn về việc xuất khẩu nông lâm thủy sản sang EU, ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho rằng EU không quy định về khối lượng hàng khi kiểm tra sản phẩm xuất khẩu vào thị trường này nên đôi khi hàng hóa chỉ vài kilogram cũng bị kiểm tra và cảnh báo nếu vi phạm.
“Với nhóm hàng đã bị EU cảnh báo ở mức độ cao, nếu chúng ta không có giải pháp kịp thời, cải thiện, thậm chí EU sẽ không cho nhập vào”, ông Nam nhấn mạnh.
Kết luận hội nghị, Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam Lê Thanh Hòa khẳng định, đơn vị sẽ tăng cường thông tin, tuyên truyền, hướng dẫn những thay đổi, dự thảo quy định của các quốc gia thành viên WTO. Đồng thời, cũng minh bạch thông tin thị trường, các biện pháp kiểm dịch động thực vật nhằm hỗ trợ các tổ chức, cá nhân liên quan đến xuất khẩu nắm bắt quy định thị trường, đảm bảo hoạt động giao thương vào EU.
Cùng với đó, sẽ thực hiện các chương trình truyền thông gắn với từng ngành hàng, sản phẩm, nâng cao nhận thức, cung cấp thông tin cho doanh nghiệp, nông dân về các quy định an toàn thực phẩm của các thị trường khó tính.
Ông Lê Thanh Hòa cũng kiến nghị các tỉnh, thành phố cần quan tâm, đồng hành cùng ngành chuyên môn trong xây dựng quy chuẩn kỹ thuật kiểm soát dư lượng hóa chất trên nông sản đặc thù địa phương, trình lên cấp thẩm quyền thẩm định, ban hành làm cơ sở áp dụng vào thực tế…/.
