Theo kế hoạch Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đã được Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 và dự kiến sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 9 tới. Đây là một sắc thuế có ảnh hướng lớn đến các doanh nghiệp thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, trong đó có ngành rượu, bia, nước giải khát. Cơ quan soạn thảo hiện đang đề xuất 2 phương án đối với rượu, bia, trong đó có phương án tăng cao và liên tục đạt tới 100% cho tới năm 2030 (theo Phương án 2).
Chia sẻ về vấn đề này tại Hội thảo “Tham vấn hoàn thiện dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây, chuyên gia kinh tế - TS. Cấn Văn Lực nhận định doanh nghiệp còn nhiều khó khăn dưới tác động của cạnh tranh thương mại - công nghệ; chi phí đầu vào và logistics tăng/ở mức cao, đơn hàng phục hồi không đồng đều và thiếu bền vững, sức cầu tiêu dùng còn yếu.
Ông Lực đánh giá, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường sẽ gây ra tác động tới các doanh nghiệp trong ngành nước giải khát cũng như các ngành khác trong chuỗi cung ứng.
"Dự thảo thuế tiêu thụ đặc biệt cần hài hòa lợi ích, trách nhiệm và tính khả thi đối với Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, người nông dân trồng, chế biến nguyên liệu sản xuất, khả năng đảm bảo việc làm cho người lao động…", ông Lực kiến nghị.
Phân tích các khía cạnh về mục tiêu của sắc thuế tiêu thụ đặc biệt, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, mục tiêu chính khi sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt là điều chỉnh hành vi người tiêu dùng và sức khỏe. Tuy nhiên, đối với mặt hàng bia rượu, thuốc lá nếu chỉ áp thuế sẽ không giảm được lượng tiêu dùng, vì người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang các sản phẩm bất hợp pháp.
“Cần xem xét các biện pháp khác, không phải chỉ tăng thuế cũng là lập luận rất hợp lý. Trước khi đề xuất thuế, cần nghiên cứu thật sâu sắc hơn trên các yêu tố về tính cân bằng, tác động ngân sách, tiêu dùng, lao động. Cùng với đó cũng cần cân nhắc thêm về hiệu lực, hiệu quả và công bằng của sắc thuế. Ban soạn thảo có thể đưa ra nhiều phương án tăng thuế từ những kiến nghị của các doanh nghiệp, Hiệp hội, trong đó là phương án giãn thuế là rất hợp lý”, ông Thành gợi mở.
Về phía doanh nghiệp, theo ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Rượu - Bia - Nước giải khát Việt Nam, những năm gần đây, nhất là sau dịch Covid-19, ngành đồ uống đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Do đó, việc ban hành chính sách thuế cần cẩn trọng, hỗ trợ doanh nghiệp, không cản trở động lực tăng trưởng kinh tế.
Đồng quan điểm, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của Công ty Heineken Việt Nam, cho rằng cần có những chính sách phù hợp để tránh cái bẫy "kép" trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, bất ổn và trong nước hiện nay còn nhiều khó khăn thách thức như hiện nay.
Bà lo ngại đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia theo 2 phương án sẽ tác động đến kinh tế và hành vi người tiêu dùng. Do đó, bà Trần Ngọc Ánh đã đưa ra 3 kiến nghị:
"Thứ nhất, cần thực hiện đánh giá tác động một cách toàn diện, có sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập để đảm bảo cơ sở khoa học cho chính sách thuế, tổ chức tham vấn đầy đủ các đối tượng chịu sự tác động đồng thời xem xét yếu tố phát triển kinh tế để tránh gây xáo trộn cho ngành sản xuất bia và các ngành liên quan.
Thứ hai, ban soạn thảo cần cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến mục tiêu của Chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng, qua đó duy trì động lực tăng trưởng kinh tế. Chúng tôi xin kiến nghị lùi thời điểm tăng thuế đến năm 2027.
Thứ ba, đánh giá tác động của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt này cần bao gồm một nghiên cứu về hành vi người tiêu dùng, góp phần xác định tác động của việc tăng giá các sản phẩm bia đến nhu cầu và sức khỏe của cộng đồng".
Lắng nghe và ghi nhận những ý kiến của các chuyên gia, doanh nghiệp tại hội thảo, ông Vũ Tuấn Anh, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Tài chính, nhấn mạnh chính sách thuế không nên tạo ra biến động lớn và tác động xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Chính phủ là cơ quan trình đã cùng cơ quan soạn thảo ghi nhận và tiếp thu một số ý kiến.
Ông Tuấn Anh khẳng định, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu thêm. Nếu còn những điểm chưa thống nhất giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo, thì phải xin ý kiến của đại biểu Quốc hội.
Tuy nhiên, ông Tuấn Anh cũng chia sẻ cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo đồng tình và ghi nhận với ý kiến của các hiệp hội, doanh nghiệp nhưng cũng phải cân nhắc làm sao cho chính sách phải hài hòa nhất, không thể theo hoàn toàn ý kiến các hiệp hội, doanh nghiệp./.
