Khu bảo tồn Sao La Quảng Nam một trong những khu vực quan trọng nhất cho việc bảo tồn loài Sao la ở Việt Nam, đã thực hiện các hoạt động quản lý và bảo vệ môi trường một cách tích cực trong nhiều năm qua. Tổ chức và hoạt động của khu bảo tồn được thiết lập theo Quyết định số 522/QĐ-UBND ngày 16/02/2011 của UBND tỉnh Quảng Nam. Mục tiêu chính của khu bảo tồn là quản lý, bảo vệ, và ngăn chặn các hành vi vi phạm vào khu vực bảo tồn Sao la cũng như sinh cảnh của chúng.
Với diện tích lớn, Khu bảo tồn Sao La Quảng Nam nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Quảng Nam, với diện tích vùng lõi khoảng 15.486,46 ha và diện tích vùng đệm khoảng 35.135,44 ha. Khu vực này có một hệ sinh thái rừng nhiệt đới đặc biệt, với sự hiện diện của nhiều loài động và thực vật quý hiếm, bao gồm cả loài Sao la, Mang Trường sơn, Thỏ vằn, Kiền kiền, Gõ, Giới và Sơn huyết.
Để đảm bảo mục tiêu bảo tồn và quản lý môi trường, khu bảo tồn Sao La Quảng Nam đã thực hiện một loạt các hoạt động như tuyên truyền, phòng cháy chữa cháy rừng, công tác quản lý bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học, dịch vụ môi trường rừng, và các công tác khác. Công tác tuyên truyền đã được thực hiện thông qua việc tổ chức các chiến dịch tuyên truyền và vận động cộng đồng, cũng như tham gia vào các sự kiện triển lãm để tăng cường nhận thức về bảo tồn môi trường.
Công tác phòng cháy chữa cháy rừng được thực hiện mạnh mẽ, với việc duy trì công tác giám sát và tuyên truyền, cũng như hướng dẫn và kiểm tra việc phát đốt nương rẫy. Công tác quản lý bảo vệ rừng được thực hiện thông qua việc tổ chức tuần tra, phát hiện và tháo gỡ các bẫy động vật hoang dã, cũng như phối hợp với các cơ quan liên quan để triển khai các biện pháp phòng chống phá rừng. Đồng thời, các hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học cũng được thực hiện như thiết lập các bẫy ảnh và phối hợp trong việc giám sát và bảo tồn các loài quý hiếm.
Công tác dịch vụ môi trường rừng cũng đã được thực hiện thông qua việc chi trả tiền cho các cộng đồng nhận khoán để thúc đẩy việc bảo vệ rừng. Ngoài ra, các hoạt động khác như triển khai các kế hoạch phối hợp và tổ chức các sự kiện giao lưu cũng được thực hiện để tăng cường hiệu quả của các công tác bảo tồn và quản lý môi trường. Tất cả những nỗ lực này đều nhằm mục đích bảo tồn và phát triển Khu bảo tồn Sao La Quảng Nam, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của cộng đồng địa phương và duy trì cân bằng sinh thái trong khu vực.
Tình hình quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ở tỉnh Quảng Nam phản ánh sự kết hợp giữa những thuận lợi từ các văn bản chỉ đạo cấp Trung ương và địa phương, nhưng cũng đối mặt với những khó khăn và thách thức không nhỏ. Mặc dù có sự hỗ trợ từ Luật Lâm nghiệp và các Chỉ thị, Nghị quyết của Ban Bí thư, Chính phủ, Tỉnh ủy và UBND tỉnh, nhưng địa hình phức tạp, đặc biệt là ở các huyện Đông Giang và Tây Giang, tạo ra những trở ngại lớn cho việc thực hiện các hoạt động quản lý và bảo vệ rừng, đặc biệt là hoạt động tuần tra và truy quét.
Đồng thời, đời sống của cộng đồng dân cư vùng đệm vẫn còn phụ thuộc nhiều vào tài nguyên rừng, với những tập quán gây hại đến môi trường như săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã, và khai thác lâm sản không bền vững. Cơ sở vật chất và nhân lực phục vụ cho công tác quản lý và bảo vệ rừng còn thiếu hụt, và Khu bảo tồn chỉ có duy nhất một phân khu bảo vệ nghiêm ngặt mà thiếu phân khu phục hồi sinh thái và dịch vụ - hành chính, dẫn đến hạn chế trong việc triển khai các hoạt động phát triển rừng.
Tình trạng săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã vẫn tiếp tục diễn ra trong khu vực bảo tồn, và việc kiểm tra, giám sát các hoạt động tuần tra của các cộng đồng bảo vệ rừng chưa thực sự hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu là sự gần kề với các cộng đồng dân cư và sự tinh vi của các hoạt động săn bắn, bẫy bắt động vật, cùng với thiếu hụt nhân lực và khó khăn trong việc đi lại ở các khu vực xa xôi của Khu bảo tồn.
Các cán bộ Khu bảo tồn loài Sao la Quảng Nam và hạt kiểm lâm tại rừng Quảng Nam.
Báo cáo công tác quản lý bảo vệ rừng và phát triển rừng trong 3 tháng đầu năm 2024 của Ban Quản lý Khu bảo tồn loài Sao la đã là một bước đi quan trọng trong việc đảm bảo sự bền vững của nguồn tài nguyên rừng quý báu. Trong thời gian tới với những nhiệm vụ được đề ra, Ban Quản lý đã chủ động trong việc triển khai các kế hoạch cụ thể, nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động tuần tra, tuyên truyền và truyền thông về bảo vệ rừng và đa dạng sinh học. Đặc biệt, việc tăng cường tuần tra và phối hợp với cơ quan kiểm lâm và địa phương đã giúp kiểm soát tốt hơn hoạt động trái phép trên diện rộng, đồng thời hỗ trợ cộng đồng địa phương trong việc phát triển kinh tế, giảm áp lực lên tài nguyên rừng.
Ngoài ra, Ban Quản lý cũng đã thực hiện các dự án và chương trình hỗ trợ bảo tồn đa dạng sinh học và quản lý rừng bền vững, như Dự án Dự trữ Carbon và bảo tồn đa dạng sinh học (Carbi 2) tài trợ bởi Bộ Môi trường, Bảo tồn thiên nhiên và An toàn hạt nhân Cộng hòa Liên bang Đức, cũng như Dự án Quản lý rừng bền vững, bảo tồn đa dạng sinh học do tổ chức USAID tài trợ. Đây là những nỗ lực nhằm đảm bảo rằng việc quản lý và bảo vệ rừng được thực hiện một cách hiệu quả và bền vững.
Đồng thời, việc tổ chức các hoạt động tập huấn và nâng cao kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ cho viên chức và lực lượng bảo vệ rừng cũng là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, từ đó đảm bảo hoạt động quản lý và bảo vệ rừng diễn ra một cách hiệu quả và bền vững trong tương lai./.
