Buổi trao đổi nhằm chia sẻ thông tin và đề xuất hoạt động hợp tác hiệu quả trong thời gian tới, đặc biệt trong bối cảnh nỗ lực chống khai thác hải sản bất hợp pháp (IUU) vẫn còn nhiều khó khăn và chưa đạt kết quả như kỳ vọng.
Nỗ lực phát triển bền vững cho ngành thủy sản Việt Nam
Vừa qua, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra chỉ đạo mở đợt cao điểm đến tháng 4/2024 để gỡ cảnh báo ‘thẻ vàng’ của châu Âu. Các biện pháp và giải pháp được đề xuất bao gồm tập trung cao điểm, huy động nguồn lực, và thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ chống khai thác IUU theo hướng dẫn của Chính phủ Việt Nam.
Đồng thời, việc nhấn mạnh một số quy định và khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC), đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cũng như kiểm soát nguồn lợi thủy sản minh bạch và hợp pháp là những điểm chính để đảm bảo phát triển bền vững cho ngành thủy sản Việt Nam.
Cục trưởng Cục Kiểm ngư Nguyễn Quang Hùng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tương tác với cộng đồng quốc tế. Ông nói: “Diễn đàn này là cơ hội để tăng cường sự hợp tác, phối hợp giữa các đơn vị trong và ngoài nước. Cục Kiểm ngư kỳ vọng sẽ xây dựng mối liên kết chặt chẽ, hữu ích giữa các bên liên quan, đồng thời nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật thủy sản. Với sự hỗ trợ từ quốc tế, chúng tôi mong muốn tạo ra một đội ngũ chuyên gia có kỹ năng và kiến thức đồng đều về thủy sản”.
Theo Cục trưởng, việc triển khai các mô hình cụ thể như quỹ tái tạo và quỹ bảo vệ nguồn lợi thủy sản, cũng như mô hình đồng quản lý hỗ trợ cộng đồng cư dân ven biển sẽ tạo điều kiện thuận lợi tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.
Việt Nam đã tham gia các diễn đàn quốc tế về phòng chống IUU và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, cùng sự hỗ trợ từ các công cụ của ASEAN và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), đã giúp Cục Kiểm ngư cập nhật kịp thời các thông tin và biện pháp để chống khai thác IUU, đóng góp tích cực vào nỗ lực toàn cầu.
Cụ thể, năm 2016, Hiệp định FAO về thực thi pháp luật thủy sản (PSMA) đã đặt nền tảng vững chắc cho sự hợp tác và đào tạo hiệu quả. Việt Nam sớm gia nhập Hiệp định này vào năm 2018, từ đó nâng cao khả năng giám sát và kiểm soát tại các cảng biển, từ đó ngăn chặn nhập khẩu sản phẩm từ nguồn gốc không rõ ràng. Chiến dịch truyền thông chống khai thác IUU và tập huấn thông qua cơ chế hợp tác RPOA-IUU là những bước cụ thể để nâng cao ý thức cộng đồng và đào tạo nhân sự chuyên nghiệp.
Thêm vào đó, việc tiến hành thủ tục phê duyệt cho dự án về trang thiết bị thực thi pháp luật do Nhật Bản tài trợ góp phần hiện thực hóa các biện pháp ngăn chặn và tăng cường hệ thống thực thi pháp luật. Tham gia và chủ trì triển khai Hiệp định đàn cá di cư của Liên hợp quốc (UNFSA) cũng đảm bảo quản lý cá di cư và bảo vệ nguồn lợi thủy sản hiệu quả.
“Ngăn chặn khai thác IUU là trách nhiệm toàn cầu”, bà Nguyễn Thị Trang Nhung, Trưởng phòng Khoa học công nghệ - Hợp tác quốc tế (Cục Kiểm ngư) nhấn mạnh. “Hợp tác sẽ mở rộng việc trao đổi thông tin để thực thi pháp luật và chống khai thác IUU. Các quốc gia sẽ tham gia các nguồn thông tin theo cách tiếp cận MDA (marine domain awareness), đồng thời thiết lập cơ chế trao đổi thông tin song phương. Điều này bao gồm cả việc thực hiện hiệu quả các đường dây nóng đã ký kết để cải thiện sự linh hoạt và nhanh chóng trong trao đổi thông tin”.
Bà Nhung kêu gọi các đối tác hợp tác chặt chẽ để triển khai, tuyên truyền Hiệp định PSMA, tập trung vào việc kiểm soát tính hợp pháp của sản phẩm có nguồn gốc từ khai thác qua đường container. Theo đó, đảm bảo rằng sản phẩm thủy sản nhập khẩu đáp ứng đầy đủ các quy định và yêu cầu về nguồn gốc.
Ngoài nhiệm vụ cốt lõi về ngăn chặn khai thác IUU, năm 2024, Cục Kiểm ngư còn chú trọng triển khai thực hiện Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản. Mục tiêu là mở rộng, thành lập mới các khu bảo tồn biển, khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản, phục hồi hệ sinh thái đến năm 2030 để đảm bảo diện tích các vùng biển, ven biển đạt 6% diện tích tự nhiên vùng biển Việt Nam.
Hướng đi tiếp theo là triển khai xây dựng lượng giá trị các hệ sinh thái biển và đánh giá hiệu quả quản lý thông qua bộ chỉ số. Định mức kinh tế kỹ thuật về đầu tư cho các khu bảo tồn biển Việt Nam sẽ giúp tối ưu hóa sử dụng nguồn lực và đảm bảo bền vững.
Bên cạnh đó, việc thực hiện Luật Bảo vệ động vật có vú ở biển của Hoa Kỳ (MMPA) sẽ đảm bảo rằng quản lý và bảo tồn thú biển Việt Nam được thực hiện theo tiêu chuẩn quốc tế, dựa trên cơ sở cam kết chung về giữ vững cân bằng sinh thái môi trường biển.
Cộng đồng quốc tế ủng hộ Việt Nam phát triển thủy sản bền vững
Tại buổi trao đổi, các đại diện từ Đại sứ quán, tổ chức quốc tế đều đánh giá cao những đề xuất của Cục Kiểm ngư trong lĩnh vực thực thi pháp luật, bảo tồn, và phát triển nguồn lợi thủy sản. Họ đều nhận thức rõ ràng về những nhiệm vụ quan trọng của Cục trong năm 2024. Đặc biệt, các đại diện quốc tế hoan nghênh định hướng của Cục Kiểm ngư nói riêng, Bộ NN-PTNT nói chung về đồng quản lý.
Bà Nguyễn Thu Huệ, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Bảo tồn Sinh vật biển và Phát triển cộng đồng (MCD) bày tỏ: “Trong chặng đường 20 năm gắn bó với ngành thủy sản, chúng tôi đề cao lĩnh vực đồng quản lý. Theo kinh nghiệm của MCD, đây là phương pháp hiệu quả để tạo điều kiện cho các bên cùng đàm phán, tiếp cận nguồn lực, thúc đẩy công tác bảo tồn biển”. Qua buổi trao đổi với Cục Kiểm ngư, bà mong muốn các đại diện quốc tế mở rộng mạng lưới hợp tác với các tổ chức phi chính phủ như MCD.
Từ phía cơ quan ngoại giao, Đại sứ quán Nhật Bản cho biết, Nhật Bản đang phối hợp với Việt Nam xây dựng dự án hỗ trợ trang thiết bị cho tàu đánh cá nhỏ. Tuy nhiên, do kinh phí còn hạn chế, ông kêu gọi các đối tác quốc tế xem xét, lồng ghép hoạt động này của Nhật Bản vào các gói hỗ trợ liên quan về nâng cao năng lực.
Ông Ryan McKean, Đại diện Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam nhấn mạnh công tác quản lý cơ sở dữ liệu, cho rằng đây là yếu tố chủ chốt để đảm bảo phát triển nguồn lợi thủy sản hiệu quả nhất. Đại diện Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam cam kết hỗ trợ, hợp tác chặt chẽ, đảm bảo rằng cả Việt Nam và Hoa Kỳ đều có cơ sở dữ liệu hiệu quả.
“Sự hiểu biết vững về số liệu và dữ liệu thu thập sẽ giúp chúng ta đo lường mức độ thành công của các chương trình và mục tiêu, cũng như xây dựng kế hoạch phát triển bền vững cho nguồn lợi thủy sản. Chúng tôi hiểu rằng việc thu thập dữ liệu, đo lường kết quả không chỉ là vấn đề của Cục mà còn của toàn cộng đồng. Hợp tác mở rộng, tăng cường năng lực thu thập, xử lý, quản lý dữ liệu là chìa khóa để nguồn lợi thủy sản của Việt Nam phát triển bền vững”, ông McKean nói./.
