Nghề dệt chiếu cói vốn là nghề truyền thống đã có từ rất lâu đời ở xã Hoài Châu Bắc, TX.Hoài Nhơn và một số địa phương khác ở Bình Định. Chiếu dệt có rất nhiều loại: chiếu khổ rộng, khổ hẹp, chiếu trơn và chiếu hoa. Đặc biệt, chiếu cói Hoài Nhơn nổi tiếng với độ óng mượt, dẻo dai và có màu sắc tươi thắm.
Để có được một chiếc chiếu, người thợ dệt cần phải có cói (ở đây người dân địa phương quen gọi là lác), trân, chỉ, phẩm nhuộm và khung cửi hoặc máy dệt chiếu.
Vật liệu quan trọng nhất là cói, cói tốt thì chiếu bền, còn chiếu đẹp thì phụ thuộc vào người thợ dệt. Người làm chiếu không nên xem nhẹ một yếu tố nào, công đoạn nào.
Ông Nguyễn Ngộ (62 tuổi, thôn Gia An Đông, xã Hoài Châu Bắc) đang thu hoạch cói ngoài đồng cho hay, vào tháng 4 đến tháng 6 hàng năm là bắt đầu mùa cói. Một năm nếu chăm sóc tốt và thời tiết thuận lợi thì có thể thu hoạch được 2 lần. Mùa thu hoạch cói gắn liền với cái nắng chói chan của miền Trung, nên từ sáng sớm mọi người phải ra đồng thu hoạch cói.
“Gia đình tôi có 5 sào, cói tầm 3 tháng là có thể thu hoạch. Khi thu hoạch cói ở dưới ruộng lên, đem chẻ ra, rồi phơi khô mới bán đươc cho thương lái. Giá nguyên liệu khoảng 15 nghìn đồng/kg, 1 sào cói có thể thu hoạch được 500kg cói khô”, ông Ngộ nói.
Người thợ làm chiếu cói với sự sáng tạo, bàn tay khéo léo đã cải tiến mẫu mã chiếu làng nghề đẹp hơn, mang đặc trưng riêng, như: chiếu trắng, chiếu hoa râm, chiếu gấm, chiếu vảy ốc, chiếu con cờ, chiếu long phụng…
Bà Lý Thị Nhân (46 tuổi, ở thôn Chương Hoà, xã Hoài Châu Bắc) cho biết, bà làm nghề chiếu cói từ lúc còn bé. Một chiếc chiếu được làm từ cói, tốn rất nhiều công đoạn mới ra thành phẩm.
“Mình làm nhỏ lẻ, nên thu mua nguyên liệu của một số hộ dân rồi tiến hành các công đoạn làm chiếu. Sau khi hoàn thiện sản phẩm, đem bán lại cho thương lái kiếm lời”, bà Nhân nói.
Em Võ Tiến Đạt, (ở thôn Chương Hoà, xã Hoài Châu Bắc) là học sinh lớp 11, sau khi kết thúc giờ học trên lớp em hay về phụ mẹ để làm chiếu. “Thấy mẹ làm chiếu vất vả, nên em muốn phụ giúp một tay để công việc nhanh hơn. Em thường phụ mẹ phơi cói sau khi nhuộm màu xong, phơi chiếu... Chia sẻ công việc với mẹ, em cảm thấy rất vui”, em Đạt nói.
Theo UBND xã Hoài Châu Bắc, làng nghề dệt chiếu cói nổi tiếng ở đây tập trung ở 5 thôn thuộc địa phận dân cư liên vùng của xã bao, gồm: Gia An Đông, Gia An Nam, Gia An, Quy Thuận và Chương Hòa. Các thôn có hộ dân làm nghề dệt chiếu là hơn 1.500 hộ thì có gần 700 hộ sinh sống bằng nghề này.
Với lịch sử hình thành hơn 300 năm tại vùng đất Hoài Nhơn, làng nghề làm chiếu cói đã được UBND tỉnh Bình Định công nhận là làng nghề truyền thống./.
