Đánh thức tiềm năng "vàng xanh" từ lòng hồ thủy điện
Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có tại mỗi địa phương đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Tại các tỉnh miền núi và trung du, nguồn nước dồi dào từ các hồ chứa thủy lợi, thủy điện đang được khai thác một cách hiệu quả thông qua mô hình nuôi cá lồng, từng bước khẳng định tính khả thi và bền vững.
Tại xã Trung Xuân (huyện Quan Sơn), mặt nước tĩnh lặng của hồ thủy điện Trung Xuân đã trở thành vùng nuôi trồng thủy sản đầy triển vọng. Từ năm 2020, nhiều hộ dân tại các bản Phụn, Piềng Phố, Muỗng... đã mạnh dạn đầu tư vào nghề nuôi cá lồng, mang lại những chuyển biến tích cực về kinh tế.
Điển hình như gia đình ông Lò Văn Minh (bản Piềng Phố), người tiên phong áp dụng mô hình nuôi đa dạng các loài cá như trắm cỏ, trắm đen, rô phi đơn tính và cá nheo. Không chỉ dừng lại ở những kiến thức từ các lớp tập huấn, ông Minh còn chủ động tìm hiểu qua sách báo, internet và mạnh dạn thử nghiệm giống cá lăng - loài cá có tốc độ sinh trưởng nhanh, ít bệnh tật và giá trị kinh tế cao. Nhờ sự cần cù và ham học hỏi, chỉ sau một năm, kinh tế gia đình ông đã có những thay đổi rõ rệt, thoát khỏi cảnh thu nhập bấp bênh từ trồng lúa và làm nương trước đây.
Chia sẻ về hành trình khởi nghiệp, ông Lò Văn Minh cho biết: “Trước đây, đời sống của gia đình chủ yếu dựa vào trồng lúa, làm nương, thu nhập bấp bênh. Từ khi có hồ thủy điện, tôi đã mạnh dạn đầu tư làm lồng nuôi cá. Nhờ áp dụng những kiến thức học được, chỉ sau một năm, kinh tế gia đình đã có chuyển biến rõ rệt”.
Để tạo nền tảng vững chắc cho nghề nuôi cá lồng, chính quyền xã Trung Xuân đã thành lập Tổ hợp tác nuôi cá lồng, hỗ trợ người dân từ khâu chọn giống, áp dụng kỹ thuật đến kết nối thị trường tiêu thụ. Bên cạnh đó, nguồn vốn tín chấp từ Phòng Giao dịch Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Quan Sơn đã tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ dân tiếp cận nguồn tài chính, mở rộng quy mô sản xuất. Đến nay, toàn xã có khoảng 80 hộ nuôi với 90 lồng, sản lượng cá thương phẩm đạt khoảng 15 tấn/năm, mang lại doanh thu ước tính 1,5 tỷ đồng.
Từ mô hình nhỏ lẻ đến vùng nuôi tập trung quy mô lớn
Tại huyện Quan Hóa, đặc biệt là khu vực lòng hồ thủy điện Trung Sơn, mô hình nuôi cá lồng cũng đang phát triển mạnh mẽ. Trước đây, người dân nơi đây chủ yếu khai thác thủy sản tự nhiên theo phương pháp tận diệt, gây ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn lợi sinh thái. Tuy nhiên, nhờ sự tuyên truyền, vận động tích cực từ chính quyền địa phương, người dân đã dần chuyển hướng sang nuôi trồng thủy sản theo hướng chủ động và bền vững hơn.
Ông Nguyễn Biên Cương, Giám đốc HTX nuôi trồng thủy sản Cựu chiến binh Trung Sơn (xã Trung Sơn, huyện Quan Hóa), chia sẻ đầy phấn khởi: "Từ chỗ chỉ biết đến việc đánh bắt tự nhiên, nhiều người dân ở lòng hồ Trung Sơn giờ đã quen với việc nuôi cá lồng. Hiện tại, khu vực hồ đã có gần 50 hộ tham gia với hơn 110 lồng cá, tạo công ăn việc làm và nguồn thu nhập ổn định cho hàng chục gia đình".
Ông Cương cũng tự hào nhắc đến những người tiên phong như mình: "Điển hình như tôi, Nguyễn Biên Cương ở bản Tà Bán, dù ban đầu gặp không ít khó khăn về kỹ thuật và việc chọn vị trí đặt lồng, nhưng nhờ quyết tâm, tôi đã mở rộng từ 2 lồng lên 9 lồng. Mỗi năm, tôi thu hoạch khoảng 5-6 tấn cá trắm, chép, lăng đen, lăng hoa, mang về doanh thu khoảng 180 triệu đồng. Nhờ đó, đời sống gia đình tôi đã ổn định và có điều kiện kinh tế tốt hơn".
Ông Ngô Sỹ Tâm, Bí thư Đảng ủy xã Trung Sơn – khẳng định: “Việc nuôi cá lồng trên hồ thủy điện Trung Sơn đã khai thác hiệu quả mặt nước, giúp nâng cao thu nhập cho người dân. Thời gian tới, xã tiếp tục khuyến khích mở rộng mô hình, tăng cường quản lý vùng nuôi, bảo vệ môi trường và xây dựng thương hiệu cá đặc sản địa phương”.
Không chỉ tại Quan Sơn và Quan Hóa, mô hình nuôi cá lồng đang tiếp tục lan tỏa tại huyện miền núi Bá Thước. Những năm gần đây, người dân nơi đây đã đầu tư phát triển nghề theo hướng sản xuất hàng hóa. UBND huyện Bá Thước đã tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn chọn giống, thả cá đúng mật độ, chăm sóc và vệ sinh lồng nuôi nhằm đảm bảo môi trường sống cho cá và phòng ngừa dịch bệnh. Toàn huyện hiện có gần 105 hộ tham gia với hàng trăm lồng cá đang hoạt động hiệu quả, cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong tư duy sản xuất của người dân.
Nhằm phát triển nghề nuôi cá lồng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, ngày 28/12/2022, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 4716/QĐ-UBND, phê duyệt Đề án phát triển nuôi cá lồng giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, đến năm 2025, toàn tỉnh phấn đấu đạt 200ha diện tích nuôi với 3.700 lồng, sản lượng 6.650 tấn cá, tạo việc làm cho hơn 5.800 lao động. Đến năm 2030, diện tích nuôi dự kiến tăng lên hơn 310ha, với quy mô sản xuất hàng hóa ngày càng chuyên nghiệp và bền vững.
Có thể thấy, nuôi cá lồng trên hồ thủy điện không chỉ mở ra sinh kế mới, nâng cao thu nhập cho người dân miền núi mà còn là lời giải hiệu quả cho bài toán phát triển kinh tế gắn liền với bảo vệ tài nguyên và môi trường. Để mô hình này thực sự phát huy hiệu quả lâu dài, cần tiếp tục đầu tư đồng bộ về hạ tầng, giống, công nghệ, đồng thời xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ bền vững. Khi người dân, chính quyền và doanh nghiệp cùng chung tay, nuôi cá lồng hứa hẹn sẽ trở thành mũi nhọn kinh tế nông thôn, đưa các địa phương miền núi Thanh Hóa vươn lên thoát nghèo và làm giàu ngay trên chính quê hương mình./.
