Tài sản thế chấp - trở ngại lớn của HTX
Những năm qua, Chính phủ đã ban hành một số chính sách quan trọng về tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn như: Nghị định 55/2015/NĐ-CP (9/6/2015), Nghị định 116/2018/NĐ-CP (7/9/2018) và sau đó sửa đổi bổ sung Nghị định 55/2015/NĐ-CP. Trong đó có những nội dung quy định nhiều cơ chế tín dụng ưu đãi đối với HTX.
Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng triển khai đến các tổ chức tín dụng (TCTD) thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến điều kiện và thủ tục vay vốn. Mục đích là để đơn giản hóa, thông thoáng, giảm bớt phiền hà cho khách hàng.
Tuy nhiên, khả năng “hấp thụ” vốn của các HTX là rất khó khăn. Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế toàn tỉnh đến nay đạt 154.100 tỷ đồng, nhưng vốn vay tại HTX là rất nhỏ. Tại Đắk Lắk, đa phần HTX trên địa bàn tỉnh có quy mô nhỏ, nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất hạn chế. Do đó, nguồn vốn vay là “điểm tựa” lại vô cùng quan trọng.
Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay khiến HTX khó vay vốn ngân hàng là không có tài sản thế chấp, hoặc tài sản không chia, không được phép thế chấp (quyền sử dụng đất Nhà nước cho thuê trả tiền hằng năm hoặc giao sử dụng, máy móc, thiết bị được hỗ trợ...).
Ông Nguyễn Viết Tốt - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc HTX Dịch vụ và Thương mại Quỳnh Tân (huyện Krông Ana) chia sẻ: “Mỗi khi thiếu vốn, ông chủ động cầm cố tài sản cá nhân để vay vốn ngân hàng cho HTX. Lý do là vì hủ tục vay vốn tín dụng quá rườm rà, mất thời gian. Trong khi ngân hàng không chấp nhận "bìa đỏ" của HTX của chúng tôi”.
Cùng quan điểm, ông Vũ Xuân Thu - Giám đốc HTX Nông nghiệp 714 (huyện Ea Kar) chia sẻ HTX được Nhà nước cho thuê và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất diện tích lên đến 383 ha đất trồng lúa. Tuy nhiên, các TCTD không chấp nhận thế chấp tài sản này. Còn với 6.200 m2 đất làm trụ sở cùng các công trình trên đất, HTX tiếp nhận từ khối tài sản sau giải thể của Nông trường 714 từ năm 2010 đến nay, vẫn không được cấp "bìa đỏ" nên cũng không thể vay vốn. Vì thế nên khi cần vốn, HTX phải mượn "bìa đỏ" của thành viên HTX để tổ chức sản xuất, đầu tư hạ tầng, máy móc…
Tìm tiếng nói chung cho HTX và ngân hàng
Một lý do khác cũng khiến cho HTX khó tiếp cận vốn là năng lực tài chính, phương tiện sản xuất, cơ sở vật chất hạn chế. Một số HTX chưa mở đầy đủ hệ thống sổ sách theo quy định hoặc chưa thể hiện đủ tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh và thậm chí là không có phương án sản xuất - kinh doanh cho đến kế hoạch trả nợ khả thi.
Vấn đề được đặt ra ở đây là tìm cách để HTX và ngân hàng có “tiếng nói chung” để đưa HTX tiếp cận vốn tín dụng dễ dàng hơn. Tại Hội thảo Giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong tiếp cận vốn tín dụng đối với khu vực kinh tế tập thể được tổ chức cuối tháng 4/2024 do Ngân hàng Nhà nước phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam phối hợp chủ trì, các chuyên gia kinh tế đều nhất trí các HTX cần phải củng cố, nâng cao uy tín đối với các ngân hàng và các TCTD.
Theo các chuyên gia, trước hết các HTX cần nâng cao năng lực quản trị, thực hiện đổi mới trong sản xuất - kinh doanh, ứng dụng công nghệ hiện đại để tăng cường sức cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu thị trường. Bước kế tiếp là công khai, minh bạch trong công tác kế toán; đồng thời có báo cáo tài chính được kiểm toán để có thể đáp ứng điều kiện vay vốn.
Đối với các ngân hàng và TCTD, cần linh hoạt xây dựng chính sách vay vốn riêng với các thủ tục, điều kiện cấp tín dụng phù hợp loại hình hoạt động HTX. Song song đó, có thể nghiên cứu phát triển thêm các sản phẩm tín dụng phù hợp với mô hình và năng lực hoạt động để tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng cho các HTX hiện nay.
Một giải pháp khác được các chuyên gia nêu ra đó là cần nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế chính sách tín dụng đặc thù như xem xét cho vay tín chấp hoặc thế chấp bằng tài sản được hình thành trong tương lai. Cụ thể là khi HTX có dự án sản xuất - kinh doanh có tính khả thi và hiệu quả đo lường được.
Ngoài sự nỗ lực trong nội tại của các HTX thì Nhà nước cần có những giải pháp hỗ trợ đồng bộ, kịp thời, nhất là chính sách về đất đai, nhằm tăng khả năng tiếp cận vốn vay, để các HTX có nguồn lực mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư theo chiều sâu, nâng cao hiệu quả hoạt động./.
