Trong bối cảnh thị trường viễn thông truyền thống đang dần chạm trần tăng trưởng, việc tiếp tục đo sức mạnh nhà mạng bằng số thuê bao hay dung lượng băng thông không còn phù hợp. Tại hội nghị triển khai kế hoạch năm 2026 của VNPT ngày 18/12, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã đưa ra một thông điệp mang tính định hướng dài hạn: các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam cần tái định nghĩa vai trò của mình, chuyển dịch sang mô hình nhà mạng thế hệ mới.
Theo Bộ trưởng, trong nhiều thập kỷ, nhà mạng viễn thông chủ yếu được nhìn nhận là doanh nghiệp xây dựng hạ tầng mạng, mở rộng thuê bao và cung cấp dịch vụ kết nối. Mô hình này từng tạo động lực tăng trưởng mạnh, song hiện nay đang bộc lộ những giới hạn rõ rệt. Thị trường bão hòa, cạnh tranh ngày càng nghiêng về giá, trong khi biên lợi nhuận và giá trị gia tăng liên tục thu hẹp, buộc các nhà mạng phải tìm kiếm con đường phát triển mới.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, những quốc gia chuyển đổi số thành công đều bắt đầu bằng việc thay đổi cách nhìn về vai trò của nhà mạng. Từ Nhật Bản với NTT, Hàn Quốc với SK Telecom, Đức với Deutsche Telekom đến Singapore với Singtel hay Phần Lan với Elisa, điểm chung là các doanh nghiệp này không còn dừng ở vai trò viễn thông thuần túy, mà trở thành nhà cung cấp hạ tầng số và nền tảng số ở tầm quốc gia. Đó cũng là hướng đi mà Việt Nam cần sớm xác lập.
Theo cách tiếp cận mới, nhà mạng viễn thông thế hệ mới không chỉ bán kết nối, mà phải trở thành nền tảng của nền kinh tế số. Vị thế của họ được đo bằng năng lực làm chủ hạ tầng số, dữ liệu, công nghệ lõi và khả năng điều phối hệ sinh thái số quốc gia. Thay vì tập trung vào tăng trưởng thuê bao, động lực phát triển sẽ đến từ dữ liệu, điện toán đám mây, AI và các nền tảng số phục vụ doanh nghiệp, Chính phủ và xã hội.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng nhà mạng thế hệ mới cần hội tụ nhiều đặc trưng cốt lõi. Trước hết, đó là vai trò nhà cung cấp hạ tầng số tích hợp, bao gồm mạng viễn thông, trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, điện toán biên cùng các nền tảng bảo đảm an toàn, an ninh mạng. Trong cấu trúc này, nhà mạng trở thành “xương sống” của không gian số quốc gia.
Bên cạnh đó, việc làm chủ công nghệ lõi và năng lực nghiên cứu - phát triển có ý nghĩa sống còn. Nếu chỉ dừng ở vận hành hạ tầng dựa trên công nghệ mua từ bên ngoài, nhà mạng sẽ bị phụ thuộc và khó tạo ra giá trị mới. Một điểm nhấn khác là vai trò điều phối hệ sinh thái. Thay vì tự làm tất cả, nhà mạng cần mở nền tảng, mở API, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, startup và cơ quan nhà nước cùng phát triển dịch vụ trên hạ tầng chung. Khi đó, giá trị của nhà mạng không nằm ở số dịch vụ họ trực tiếp cung cấp, mà ở số lượng và chất lượng dịch vụ được xây dựng trên mạng lưới.
Xu hướng này đã được kiểm chứng tại nhiều quốc gia, nơi nhà mạng cung cấp dữ liệu được xử lý, vận hành nền tảng AI và đám mây theo cách “cắm vào là chạy”, tích hợp nhiều nhà cung cấp để tạo ra giải pháp trọn gói cho khách hàng doanh nghiệp và khu vực công. Từ đó, tăng trưởng dịch chuyển mạnh sang các mảng B2B, B2G và các nền tảng số dùng chung.
Ở tầm chiến lược, viễn thông và hạ tầng số không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn gắn chặt với an ninh quốc gia, chủ quyền số và năng lực quản trị. Vì vậy, theo Bộ trưởng, nhà mạng viễn thông thế hệ mới phải được xem là một hạ tầng chiến lược gắn với lợi ích quốc gia. Việt Nam có lợi thế khi sở hữu các nhà mạng lớn, có kinh nghiệm triển khai trên quy mô quốc gia và mối liên kết chặt chẽ với Nhà nước. Vấn đề then chốt, theo ông, không phải là điều kiện có đủ hay không, mà là các nhà mạng có đủ quyết tâm chuyển vai trò và sứ mệnh hay không.
Những chuyển động tại VNPT được xem là ví dụ điển hình cho quá trình này. Sau 5 năm tái cơ cấu, tập đoàn đã đạt nhiều kết quả tích cực, với doanh thu, lợi nhuận và đóng góp ngân sách tăng trưởng ổn định. Đáng chú ý, VNPT đang từng bước hiện thực hóa chiến lược “go global”, đầu tư vào nghiên cứu công nghệ lõi, mở rộng hạ tầng quốc tế, thương mại hóa 5G và triển khai các dịch vụ mới như Internet trên máy bay.
Đánh giá về những chuyển đổi này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định hình hài một VNPT mới đang dần hình thành, với nền tảng văn hóa, chiến lược và cách làm phù hợp xu thế. Dù chuyển dịch theo hướng nào, VNPT vẫn là doanh nghiệp hạ tầng, trong đó đầu tư cho hạ tầng cần được ưu tiên ở mức cao và có chiến lược thông minh, lấy vùng phủ làm trọng tâm.
Theo lãnh đạo VNPT, những bước chuẩn bị hiện nay sẽ tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển tiếp theo. Từ năm 2026, tập đoàn kỳ vọng sẽ có những thay đổi mang tính đột phá, đóng góp rõ nét hơn vào tiến trình chuyển đổi số quốc gia và khẳng định vai trò của nhà mạng thế hệ mới trong nền kinh tế số Việt Nam.
