Đó là câu chuyện của Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu (SN 1962) trú tại làng Trà Đông xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, (Thanh Hóa). Ông là người tiên phong phục lại nghề đúc đồng truyền thống nơi đây.
Nghề đúc đồng ở làng Trà Đông có từ bao giờ không ai còn nhớ. Theo các cụ cao niên trong, từ khi sinh ra nghề đúc đồng đã hình thành, truyền dạy từ đời này qua đời khác. Tuy nhiên sản phẩm tạo ra chủ yếu là các vật dụng phục vụ nhu cầu sản xuất của nông dân.
Trải qua biến cố và thăng trầm của lịch sử, nghề đúc đồng ở đây đã dần mai một khi sản phẩm tạo ra không thể cạnh tranh với các đồ dùng khác. Đặc biệt là thời kỳ công nghiệp hóa, khi đồ đồng không thể cạnh tranh với các vật liệu khác dẫn khiến nhiều người đã bỏ nghề.
Với tâm huyết, gìn giữ và phát triển nghề đúc đồng, ông Nguyễn Bá Châu đã tìm tòi, nghiên cứu các sản phẩm mới phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Qua đó nâng cao giá trị làng nghề.
Năm 1998, ông bắt đầu nghiên cứu các hoa văn, họa tiết để thử nghiệm đúc lại trống đồng cổ đông sơn. Sau nhiều lần thất bại, đến năm 2000, sản phẩm trống đồng của ông được lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa và các nhà sử học đánh giá rất cao.
Từ những thành công đó, sản phẩm trống đồng của ông đã được nhiều người biết đến. Cũng từ đấy, lửa làng nghề đúc đồng cổ tại đây lại bắt đầu cháy rực sau bao năm nguội lạnh. Đặc biệt, năm 2010, trước dịp Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, doanh nghiệp của ông Châu cùng các nghệ nhân khác trong Cụm làng nghề đúc đồng Trà Đông đã hoàn thành 101 chiếc trống đồng để phục vụ sự kiện này.
Với việc cho ra các sản phẩm đúc đồng nói chung và trống đồng nói riêng đạt chất lượng cao, năm 2011, Bộ Công Thương và Cục Công nghiệp địa phương cùng với các cơ quan ban ngành chức năng tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp cùng doanh nghiệp của ông Châu mở lớp đào tạo nghề đúc đồng với số lượng khoảng 300 học viện tham gia. Thông qua lớp học, nhiều học viên đã nắm được kỹ thuật và đúc thành công trống đồng.
Theo Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu cho biết: “Để phục dựng lại làng nghề đã mai một cần có sự cố gắng của bản thân, tiên phong đi đầu để tạo hiệu ứng. Cùng với sự giúp sức của các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương đã góp phần phục dựng lại một làng nghề đúc đồng Trà Đông quy mô, to đẹp”.
Đến năm 2012, doanh nghiệp của Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Bá Châu đã bắt đầu triển khai đúc các trống đồng cỡ lớn, điển hình như chiếc trống cỡ đại đâu tiên ông làm có đường kính lên đến 2,05 m, cao 1,6 m và hiện đang trừng bày, lưu giữ tại thị xã Long Khánh, tỉnh Đồng Nai.
Từ những đóng góp lớn cho làng nghề, năm 2016, ông Nguyễn Bá Châu được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Đặc biệt, năm 2017, Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu được giao trọng trách đúc 1.000 pho tượng Mẹ Âu Cơ làm quà tặng các nguyên thủ, chính khách của 21 nền kinh tế đến dự Hội nghị Cấp cao APEC tổ chức tại Đà Nẵng.
Đặc biệt, năm 2021, sản phẩm trống đồng của ông Nguyễn Bá Châu đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao. Từ đó thương hiệu về làng nghề cũng như các sản phẩm đồ đồng nơi đây được nhiều người trong và ngoài nước biết đến.
Với quan điểm luôn đổi mới và sáng tạo trong cách làm, ông Châu đã xác lập 4 kỷ lục trong nghề đúc đồng cổ là: Trống đồng 2 mặt có một không hai ở Việt Nam (hiện đang được lưu giữ ở Thiền viện Trúc lâm Hàm Rồng); Đôi tượng đồng thần đèn ngồi quỳ (là một trong 30 báu vật của Việt Nam) hiện đang lưu giữ tại một ngôi chùa ở làng cổ Đông Sơn, TP.Thanh Hóa và kỷ lục đúc tượng Mẹ Âu Cơ làm quà tặng tại Hội nghị cấp cao APEC có số lượng nhiều nhất Việt Nam.
Đặc biệt, năm 2022, ông Nguyễn Bá Châu còn đúc thành công trống đồng có đường kính lên tới 2,35 m, chiều cao 1,87m và nặng gần 4 tấn, xác lập kỷ lục trống đồng to nhất Việt Nam, hiện đang được trưng bày tại làng nghề đúc đồng Trà Đông.
Từ những đóng trong việc không phục lại làng nghề truyền thống, cùng với tạo dựng nên những giá trị văn hóa góp phần tô thêm niềm tự hào của dân tộc. Ông Nguyễn Bá Châu đã được đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân./.
