Phát triển toàn diện
Thực hiện chính sách chung của Trung ương về phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), những năm qua, tỉnh Thanh Hóa đã tập trung nguồn lực nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền. Để hiện thực hóa mục tiêu này, tỉnh đã ban hành và triển khai nhiều chính sách quan trọng, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội và cải thiện đời sống người dân.
Bên cạnh đó, tỉnh cũng ban hành những chính sách đặc thù mang tính dài hạn, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của vùng miền núi. Điển hình là Nghị quyết về phát triển huyện Mường Lát đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và Chương trình phát triển kinh tế - xã hội miền núi tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021 - 2025;... Những chính sách này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, hướng tới thu hẹp khoảng cách giữa miền núi và miền xuôi.
Theo số liệu thống kê của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thanh Hóa, đến cuối năm 2024, tình hình kinh tế - xã hội tại khu vực 11 huyện miền núi đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tỷ lệ hộ nghèo tại khu vực này giảm còn 6,3%, trong đó tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS giảm còn 8,6%. Tỷ lệ hộ cận nghèo tại 11 huyện miền núi cũng giảm xuống 11,13%, còn trong đồng bào DTTS là 14,88%. Thu nhập bình quân đầu người ước đạt 44,39 triệu đồng/người/năm, phản ánh mức sống của người dân ngày càng được nâng cao.
Hệ thống hạ tầng thiết yếu được đầu tư đồng bộ. Đến nay, 100% thôn, bản khu vực miền núi của tỉnh có đường ô tô cứng hóa đến trung tâm xã, có điện lưới quốc gia và trạm y tế xã kiên cố. Tỷ lệ hộ gia đình được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 94,8%, trong khi 95% thôn, bản, khu phố đạt chuẩn văn hóa.
Các chính sách an sinh xã hội cũng đạt nhiều kết quả tích cực, với 100% hộ nghèo được tiếp cận dịch vụ thông tin, truyền thông; tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi từ 15 - 35 đạt 99,12%; tỷ lệ trẻ em 5 tuổi đến trường đạt 98,9%; tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân giảm còn 13,2%; và tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 59%.
Ngoài ra, nhờ chính sách hỗ trợ về vốn, khoa học - kỹ thuật, nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình liên kết, nâng cao năng suất và mở rộng thị trường tiêu thụ. Các dự án cải thiện hạ tầng số và thúc đẩy thương mại điện tử cũng đang được triển khai, giúp sản phẩm vùng cao tiếp cận rộng rãi hơn với người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.
Thực tế tại xã Phú Nghiêm, huyện Quan Hóa cho thấy, nhờ được hướng dẫn kỹ thuật và tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, nhiều hộ dân đã chủ động phát triển mô hình kinh tế mang lại hiệu quả cao. Trong số đó, mô hình Vườn – Ao – Chuồng kết hợp trồng rừng và khai thác du lịch sinh thái của ông Phạm Bá Thoa là một điển hình. Tận dụng lợi thế về địa hình và khí hậu, ông Thoa đã đào ao nuôi cá và trồng rừng hơn 20ha cây luồng. Nhờ vậy mỗi năm đem lại thu nhập cho ông khoảng 300 đến 500 triệu đồng.
Theo ông Phạm Bá Thoa, trước đây, ông đã phải bôn ba khắp nơi, làm thuê làm mướn đủ nghề nhưng chỉ dừng lại ở mức đủ ăn. Từ khi được chính quyền địa phương tập huấn, hướng dẫn về khoa học - kỹ thuật, cộng với việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi và tận dụng nguồn nước sẵn có từ các con khe, ông đã cải tạo 3 ao nuôi cá trắm và cá dốc, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
"Ngoài ra, tận dụng lợi thế cảnh quan thiên nhiên, tôi còn đầu tư mở dịch vụ homestay để phục vụ du khách, góp phần tăng thêm thu nhập cho gia đình, đồng thời gìn giữ những nét đẹp văn hóa của cha ông”, ông Thoa chia sẻ.
Kỳ vọng thêm động lực mới
Mặc dù đã đạt được những tiến bộ đáng kể, khu vực miền núi Thanh Hóa vẫn còn đối mặt với một số thách thức trong quá trình phát triển. Tỷ lệ nghèo còn ở mức cao, thu nhập thấp hơn so với mặt bằng chung của tỉnh; cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, đời sống dân sinh chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất cũng cần được đẩy mạnh hơn nữa để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Ông Hà Văn Long, Chủ tịch xã Phú Nghiêm, huyện Quan Hóa, cho biết: “Mặc dù đã rất nỗ lực nhưng huyện vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Cơ sở hạ tầng còn hạn chế, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất chưa đồng đều, dẫn đến năng suất và chất lượng sản phẩm chưa cao. Điều này ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh tế của người dân trong xã”.
Nhiều hộ dân cũng bày tỏ mong muốn Nhà nước tiếp tục hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa trong việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi để mở rộng phát triển sản xuất, nhất là việc kết nối thị trường tiêu thụ sản phẩm. Ông Hà Văn Diệu, một hộ dân tại xã Phú Nghiêm, chia sẻ: “Chúng tôi rất mong được tiếp cận thêm các nguồn vốn ưu đãi, cũng như được hỗ trợ kỹ thuật và đầu ra ổn định cho sản phẩm. Nếu có sự định hướng và đồng hành từ các cấp chính quyền, bà con sẽ càng mạnh dạn đầu tư sản xuất quy mô lớn hơn”.
Theo ông Hà Văn Nhiệt, Trưởng phòng Dân tộc huyện Quan Hóa, để vùng cao Thanh Hóa phát triển bền vững, cần tiếp tục có những chính sách phù hợp, tập trung vào ba trụ cột quan trọng: Đẩy mạnh hỗ trợ sản xuất theo chuỗi liên kết, thu hút đầu tư vào hạ tầng giao thông và chú trọng đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tế.
Hơn nữa, các mô hình phát triển kinh tế hiện nay vẫn chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp quy mô hộ gia đình, mang tính nhỏ lẻ, chưa có sự liên kết chặt chẽ theo chuỗi giá trị và còn hạn chế trong ứng dụng công nghệ cao. Các sản phẩm OCOP phần lớn mang tính thời vụ, thị trường tiêu thụ chưa ổn định, dẫn đến sức cạnh tranh còn thấp.
Trong khi đó, công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp chưa phát triển tương xứng với tiềm năng sẵn có. Lĩnh vực dịch vụ và du lịch cũng chưa được khai thác hiệu quả để phát huy tối đa lợi thế của địa phương. Những khó khăn trên cản trở sự phát triển của khu vực miền núi Thanh Hóa và trực tiếp tác động đến đời sống người dân.
Để khu vực miền núi của Thanh Hóa có bước phát triển đột phá, bền vững, thu hẹp khoảng cách giữa vùng miền, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thanh Hóa đã đề xuất Chính phủ quan tâm ưu tiên bố trí nguồn lực đầu tư cho vùng DTTS & miền núi, nhằm tập trung phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, nâng cao dân trí, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân. Đồng thời, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh cũng kiến nghị cần tránh tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún, gây lãng phí nguồn lực; các chính sách tín dụng ưu đãi cần tiếp tục được triển khai hiệu quả, giúp bà con có thêm cơ hội phát triển sản xuất và kinh doanh.
Những đổi thay rõ nét trong hạ tầng, sản xuất và đời sống không chỉ mở ra cơ hội mới mà còn tạo động lực mạnh mẽ để vùng cao Thanh Hóa phát triển bền vững. Khi chính quyền và người dân cùng chung tay, tận dụng tốt tiềm năng sẵn có, vùng đất này sẽ không ngừng bứt phá, nâng cao chất lượng cuộc sống và góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của tỉnh.
