Gian nan trên đỉnh mờ sương
Từ bao đời nay, cuộc sống của đồng bào vùng cao xứ Thanh gắn liền với những sườn dốc cheo leo, nơi sương giăng mờ lối đi và mùa đông lạnh cắt da cắt thịt. Giữa thiên nhiên hùng vĩ nhưng khắc nghiệt, họ vẫn kiên trì bám đất, bám rừng để mưu sinh. Thế nhưng, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, giao thông cách trở, thiếu đất sản xuất, thiếu nước sinh hoạt… đã khiến nhiều bản làng rơi vào vòng luẩn quẩn của đói nghèo.
Hiện nay, toàn tỉnh Thanh Hóa có hơn 1 triệu người dân sinh sống ở khu vực miền núi, trong đó 6 dân tộc thiểu số chính là Mường, Thái, Mông, Thổ, Dao và Khơ Mú. Tỷ lệ hộ nghèo tại khu vực này vẫn ở mức cao, chiếm khoảng 15,19% theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025. Dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ từ Trung ương và địa phương, nhưng cuộc sống của đồng bào tại các huyện miền núi như Quan Hóa, Quan Sơn, Mường Lát, Bá Thước… vẫn còn nhiều khó khăn.
Ở một số địa bàn vùng sâu, vùng xa khu vực miền núi, cái nghèo vẫn dai dẳng, đẩy không ít người vào cảnh khốn cùng; một số người đã liều mình bước qua ranh giới của đạo lý, luật pháp, thậm chí cả tính mạng, lao vào con đường buôn bán ma túy, gieo rắc "cái chết trắng" cho bản làng. Hậu quả là nhiều gia đình tan nát, những đứa trẻ lớn lên trong sự thiếu thốn cả vật chất lẫn tình thương.
Nhưng những gam màu tối đang nhạt dần trong bức tranh miền núi của tỉnh. Như chia sẻ của ông Lương Minh Thông, nguyên Bí thư huyện Mường Lát, rằng: Trước đây, cuộc sống của người dân vô cùng khó khăn, vất vả. Địa hình hiểm trở, dân cư chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số với trình độ dân trí không đồng đều khiến cái đói, cái nghèo cứ đeo bám. Nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và quan trọng nhất là tinh thần vươn lên mạnh mẽ của bà con, vùng đất này đang từng ngày đổi thay. Từ chỗ thiếu ăn, thiếu mặc, nay nhiều gia đình đã thoát nghèo, có cuộc sống ổn định hơn.
Có thể nói, từ những nỗ lực của chính quyền và người dân, đã tiếp thêm sức mạnh cho những mầm xanh hy vọng vươn lên, mang theo khát vọng đổi thay. Dù còn nhiều chông gai, nhưng với ý chí kiên cường, sự bền bỉ và tinh thần không khuất phục, người dân vùng cao xứ Thanh đang từng ngày viết nên những câu chuyện thành công, khẳng định sức mạnh của con người trước thiên nhiên khắc nghiệt và hoàn cảnh khó khăn.
Một trong những điển hình cho khát vọng vươn lên từ gian khó là anh Lương Văn Quê, dân tộc Thái, ở xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát. Trước đây, gia đình anh quanh năm chỉ bám vào nương rẫy; nhưng đất đai dốc đứng, bạc màu, năng suất thấp, cái đói vẫn đeo bám mỗi mùa giáp hạt. Không cam chịu cảnh nghèo, anh Quê tìm tòi học hỏi, tận dụng sự hỗ trợ của chương trình khuyến nông và chuyển đổi sang trồng bí đao đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Để phát triển bí đao theo hướng quy mô lớn, anh Quê cùng một số đồng nghiệp đã thành lập Hợp tác xã (HTX) Thương mại Dịch vụ Tổng hợp Nông lâm nghiệp huyện Mường Lát. Hiện nay, HTX đang quản lý gần 5 ha bí thơm, với sự tham gia của 10 thành viên. Năm 2023, sản phẩm Bí đao Đồng Sa của HTX vinh dự được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao, mở ra hướng đi bền vững cho nông sản địa phương.
Gieo mầm xanh trên sườn núi
Về mặt tổng quan, các huyện miền núi xứ Thanh vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là huyện biên giới Mường Lát. Thế nhưng, nếu so sánh với vài năm về trước, diện mạo vùng cao đã có nhiều chuyển biến rõ rệt. Những con đường đất lầy lội ngày nào nay đã được bê tông hóa, giúp việc đi lại thuận lợi hơn. Những cánh rừng trọc trước đây giờ đã phủ xanh nhờ các chương trình trồng rừng kinh tế. Cơ sở hạ tầng từng bước được hoàn thiện, tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển.
Đáng chú ý, sự thay đổi lớn nhất không chỉ nằm ở diện mạo bản, làng mà còn ở tư duy của chính người dân. Trước đây, bà con chủ yếu dựa vào canh tác nương rẫy, sản xuất nhỏ lẻ với năng suất thấp, nhưng nay đã mạnh dạn chuyển đổi mô hình sản xuất. Nhiều hộ đã áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trồng trọt, chăn nuôi, tận dụng tiềm năng sẵn có của địa phương để phát triển kinh tế.
Ông Lương Minh Thông, nguyên Bí thư huyện Mường Lát phấn khởi chia sẻ: “Những năm trước Mường Lát còn thiếu thốn trăm bề thì nay đã khoác lên diện mạo mới. Cơ sở vật chất được xây dựng khang trang hơn, các con đường đều được bê tông hóa, có điện thắp sáng, có sóng điện thoại. Đặc biệt nhất là ý thức của bà con đã thảy đổi rất nhiều, họ sống có trách nhiệm hơn, ý thức vượt lên thoát nghèo cũng được thắp sáng trong họ”.
Có được một Mường Lát đổi thay như hôm nay không chỉ nhờ sự quan tâm sâu sát của Trung ương và chính quyền địa phương mà còn in đậm dấu ấn của những cán bộ bám bản - những người tận tụy với vùng đất này như cánh chim đầu đàn, dẫn dắt bà con trên hành trình thoát nghèo, phát triển bền vững. Họ không quản ngại khó khăn, băng rừng, lội suối, sát cánh cùng bà con từ những ngày gian nan nhất, mang đến tri thức, hướng dẫn kỹ thuật canh tác, kết nối thị trường và hơn hết là khơi dậy ý chí vươn lên trong từng người dân.
Nhờ những nỗ lực đó, chỉ trong hơn một năm qua, huyện Mường Lát đã ghi nhận hơn 100 lá đơn xin thoát nghèo - một con số đầy ý nghĩa. Điều đáng mừng hơn là phần lớn trong số này đến từ đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu thuộc hai xã Quang Chiểu và Mường Chanh. Việc người dân tự nguyện xin ra khỏi danh sách hộ nghèo không chỉ là minh chứng cho sự chuyển biến tích cực trong nhận thức, mà còn là điểm sáng phản ánh hiệu quả của cấp ủy, chính quyền trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tại vùng biên Mường Lát.
Bà Trương Thị Huyên, Trưởng phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện Mường Lát, chia sẻ: “Mường Lát là nơi sinh sống của sáu dân tộc, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm đa số. Do đó, sự chênh lệch về nhận thức khiến công tác tuyên truyền, vận động thực hiện các chủ trương, chính sách gặp không ít khó khăn.Nắm bắt thực tế này, Phòng đã chủ động phân vùng từng khu vực và áp dụng những phương pháp tuyên truyền phù hợp để bà con dễ tiếp cận, dễ hiểu.
"Đặc biệt, trong công tác tuyên truyền thì vai trò của những người có uy tín trong cộng đồng là vô cùng quan trọng. Họ chính là cầu nối giúp truyền tải chủ trương, chính sách đến từng hộ dân một cách gần gũi, thuyết phục và hiệu quả nhất”, bà Huyên cho biết.
Theo số liệu thống kê của UBND huyện Mường Lát, tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn huyện đã giảm đáng kể so với những năm trước đây. Năm 2023, tỷ lệ hộ nghèo ở Mường Lát khoảng 39% (giảm 16,8% so với năm 2021), trong đó, thu nhập bình quân đạt hơn 25 triệu đồng/người. Năm 2024, thu nhập bình quân ước đạt 28,9 triệu đồng/người; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 25,85%. Đặc biệt trong năm 2024 là năm đầu tiên sau gần 30 năm thành lập huyện, Mường Lát không phải xin tỉnh cấp gạo cứu đói mùa giáp hạt.
Dù con đường phía trước còn nhiều thử thách, nhưng những tín hiệu tích cực ấy chính là minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của Đảng bộ, chính quyền và người dân địa phương. Với quyết tâm đổi thay, những "mầm xanh" hy vọng vẫn đang vươn lên mạnh mẽ, từng bước thay đổi diện mạo vùng cao xứ Thanh.
Bài 2: “Điểm tựa” từ nguồn lực nội sinh
