Những khởi sắc quan hệ thương mại khơi thông dòng chảy nông sản
Theo Tổng cục Hải quan, năm 2024, ngành nông, lâm, thủy sản Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ ấn tượng, với gỗ và sản phẩm gỗ dẫn đầu, đạt 9,1 tỷ USD, chiếm hơn một nửa tổng giá trị xuất khẩu ngành gỗ (16,25 tỷ USD). Tháng 1/2025, dù giảm nhẹ so với tháng 12/2024, xuất khẩu gỗ sang Mỹ vẫn đạt 780 triệu USD, chiếm 54,9% tổng kim ngạch gỗ xuất khẩu, hướng tới mục tiêu 10 tỷ USD trong năm 2025. Thủy sản cũng ghi dấu ấn với kim ngạch 1,85 tỷ USD năm 2024, dự báo vượt 2 tỷ USD năm 2025, tăng 10-12%, nhờ các thỏa thuận thương mại quan trọng.
Đặc biệt, cá tra Việt Nam được hưởng lợi khi Công ty CP Vĩnh Hoàn thoát khỏi danh sách áp thuế chống bán phá giá (CBPG) vào cuối tháng 1/2025, chấm dứt tranh chấp kéo dài. Ngành hạt điều tiếp tục ổn định, không bị ảnh hưởng bởi các sắc lệnh thuế nhờ nguồn nguyên liệu từ châu Phi và Campuchia, trong khi rau quả giữ vững vị thế với kim ngạch xuất khẩu 254 triệu USD.
Từ phía Mỹ, Việt Nam là một trong 10 thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất, với kim ngạch 3,4 tỷ USD năm 2024, bao gồm bông (680 triệu USD), đậu tương (464 triệu USD), lúa mì (150 triệu USD), và rau quả (540 triệu USD). Người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng táo Mỹ (hơn 2 triệu thùng/năm), thịt bò, thịt lợn, và cherry. Mỹ cũng cung cấp 325 triệu USD gỗ và 300 triệu USD thức ăn chăn nuôi, đứng thứ hai sau Argentina.
Giữa tháng 2 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã có cuộc làm việc với ông Marc E. Knapper, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Hợp chúng quốc Hoa Kỳ tại Việt Nam. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định Việt Nam sẵn sàng tăng nhập khẩu nông sản từ Mỹ, như bông, đậu tương, và trái cây, đồng thời đề nghị hợp tác sâu hơn trong nông nghiệp để đa dạng hóa sản phẩm và chuỗi cung ứng. Đại sứ Knapper cam kết hợp tác trong an ninh lương thực, khí hậu, và công nghệ cao, nhấn mạnh: "Chính sách thuế không nhắm vào Việt Nam; chúng tôi muốn duy trì quan hệ thương mại tích cực."
Việt Nam và USDA đang phối hợp mở cửa thị trường cho chanh leo, ổi, mít từ Việt Nam và các sản phẩm Mỹ như thịt bò, ngô, táo. Việc này không chỉ tăng cường thương mại mà còn cân bằng cán cân thương mại, vốn thặng dư 123,5 tỷ USD năm 2024 nghiêng về Việt Nam. Mỹ cũng đề nghị Việt Nam tăng phối hợp chống gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp, tạo cơ hội nâng cao minh bạch và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
Xuất khẩu năm 2025 có thể gặp thách thức tương đối lớn liên quan tới những thay đổi về chính sách bảo hộ, chính sách thuế của Mỹ. Các cuộc trả đũa thương mại của các nước nếu diễn ra sẽ dẫn tới nguy cơ rủi ro cho các thị trường xuất khẩu.
Liên quan đến những chính sách mới của Tổng thống Donald Trump sẽ tác động đến thương mại toàn cầu, trong đó có xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam. Theo đó, các ngành chức năng đã chủ động những giải pháp để ứng phó với những vấn đề mới này.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, trong năm 2024, Mỹ là thị trường xuất khẩu nông lâm thủy sản lớn nhất Việt Nam, giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam sang Mỹ đạt 13,8 tỷ USD, chiếm 21,8% trong tổng kim ngạch xuất khẩu.
Việc Tổng thống Mỹ đã ký sắc lệnh áp thuế lên hàng hóa của Canada, Mexico, Trung Quốc dự kiến sẽ có những khó khăn, thách thức khi có những đối đầu trong thương mại giữa Mỹ và một số quốc gia khác. Tuy nhiên, Việt Nam và Mỹ đã có quan hệ được duy trì khá tốt và gần đây là quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Bởi vậy ông Phùng Đức Tiến cho rằng dù có tác động bởi chính sách thuế mới của Mỹ nhưng chắc chắn quá trình xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam sang Mỹ vẫn sẽ được thúc đẩy với nhiều cơ hội.
Giải quyết thách thức từ nỗ lực nâng cao chất lượng theo chuẩn quốc tế
Chia sẻ về tiềm năng thị trường Mỹ đối với hàng Việt Nam, ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu-châu Mỹ (Bộ Công thương) cho biết, việc hai nước chính thức tuyên bố nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 9/2023 đã tạo nền tảng vững chắc, giúp cho hoạt động hợp tác giữa hai nước đi vào chiều sâu, thực chất trên tất cả các trụ cột, trong đó trụ cột kinh tế-thương mại-đầu tư tiếp tục đóng vai trò là động lực trung tâm thúc đẩy quan hệ hai nước.
Thị trường Mỹ có nhu cầu với rất nhiều hàng hóa Việt Nam, từ nông lâm thuỷ sản đến hàng tiêu dùng, hàng điện tử. Bên cạnh những điểm sáng của thị trường Hoa Kỳ thì đây cũng được đánh giá là thị trường có nhiều rào cản đối với hàng Việt. Theo thống kê của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Mỹ hiện là nước đứng đầu trên thế giới về việc điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, cũng là nước điều tra, áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại nhất với hàng hoá xuất khẩu Việt Nam.
Đến nay, quốc gia này đã tiến hành điều tra 64 vụ trên tổng số 267 vụ việc nước ngoài điều tra với nước ta (chiếm 25%), bao gồm 28 vụ việc chống bán phá giá, 11 vụ việc chống trợ cấp, 22 vụ việc chống lẩn tránh thuế và 03 vụ việc tự vệ.
Về phía các ngành hàng, bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông VASEP khuyến cáo, các sản phẩm thủy sản xuất khẩu phải tuân thủ đầy đủ các quy định của FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ) bao gồm các tiêu chuẩn về vệ sinh, an toàn thực phẩm và phòng chống dịch bệnh. Đồng thời, các doanh nghiệp cần bảo đảm các tiêu chuẩn về sản xuất bền vững và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt từ khâu nuôi trồng đến chế biến để đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của thị trường này.
Khách hàng và người tiêu dùng Mỹ ngày càng quan tâm đến các vấn đề liên quan đến bền vững, bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Do đó, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam nên áp dụng các phương pháp nuôi trồng bền vững, như nuôi tôm sạch, và nuôi trồng thủy sản theo các tiêu chuẩn quốc tế (GlobalGAP, ASC, MSC) để nâng cao uy tín và đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
Dưới góc độ chuyên gia, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế cho biết, việc ông Donald Trump tái đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ sẽ có nhiều tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu của các nước trong đó có Việt Nam. Chính sách của ông Donald Trump hướng đến Mỹ, Mỹ là trên hết, do đó, có thể đánh thuế cao đối với hàng nhập khẩu và một số quốc gia.
Bên cạnh đó, thị trường Mỹ vẫn có những đòi hỏi về yêu cầu hàng hóa để đảm bảo hàng xuất khẩu vào nước họ phải đáp ứng được các tiêu chuẩn, vì vậy, chúng ta cũng phải tự vươn lên để đáp ứng các tiêu chuẩn mà họ đặt ra.
Để ứng phó với những chính sách thương mại từ Mỹ, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ trong việc nâng cao năng suất và chất lượng nông sản để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của Mỹ. Thứ trưởng Tiến cũng khẳng định: "Khoa học công nghệ đã góp phần quan trọng giúp tăng năng suất, sản lượng và chất lượng nông sản. Tác động của cuộc cách mạng 4.0 đã đi vào tất cả đời sống, kinh tế, xã hội." Ông cho biết Bộ sẽ tiếp tục phối hợp với các hiệp hội và doanh nghiệp để thúc đẩy xuất khẩu sang Mỹ với sản lượng tối đa và giá trị cao hơn.
Trong bối cảnh Mỹ áp dụng chính sách thuế đối đẳng từ ngày 1/1/2025, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhận định: "Các chính sách thay đổi rất khó lường. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ bắt nhịp được. Nếu thay đổi sẽ không quá bất thường về quy chuẩn chất lượng sản phẩm". Ông đề xuất tổ chức sản xuất bài bản theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, và chuyển đổi số, từ khâu nguyên liệu đến chế biến, nhằm duy trì đà tăng trưởng tại thị trường Mỹ. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại song phương và đa phương, như CPTPP, để gia tăng hiện diện của nông sản Việt Nam.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng nhận định: Hiện nay, Mỹ là thị trường xuất khẩu chiếm tới 21,8% giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản. Chúng ta đã “bước vào” được thị trường rồi thì chúng ta phải duy trì được. Mặc dù các chính sách đang thay đổi rất khó lường nhưng tôi tin tưởng chắc chắn chúng ta sẽ bắt nhịp được với những sự thay đổi mới.
Hiện nay, hệ thống công nghệ trong ngành nông nghiệp quy mô không lớn nhưng là những thế hệ công nghệ sau, hiện đại. Bên cạnh đó, khi đã xuất khẩu vào thị trường Mỹ, chúng ta đã biết được yêu cầu của thị trường về: Vùng trồng, giống, thuốc bảo vệ thực vật, hệ thống sản phẩm động vật, thức ăn, quy trình thú y, phòng bệnh, an toàn sinh học, thu hoạch, sơ chế, chế biến… Nếu những quy định về quy chuẩn chất lượng sản phẩm này có thay đổi đột xuất nhưng cũng không thể quá bất thường.
Theo các chuyên gia, quan hệ thương mại nông, lâm, thủy sản Việt Nam – Mỹ đang mở ra cơ hội lớn nhờ tính bổ trợ kinh tế và nhu cầu thị trường. Dù chính sách thuế của Mỹ cũng đang tạo áp lực nhưng nó cũng mang lại lợi thế cạnh tranh, đặc biệt trong thủy sản và gỗ. Với sự phối hợp chặt chẽ, từ mở cửa thị trường đến cân bằng thương mại, hai bên có thể xây dựng quan hệ bền vững, nâng cao vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu./.
