Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thời gian qua, việc thực hiện quy định về kích thước tối thiểu được phép khai thác thủy sản đã gây khó khăn, bất cập cho ngư dân, doanh nghiệp trong việc thu mua nguyên liệu.
Trước đó, Nghị định 37/2024/NĐ-CP quy định không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu đã gây hoang mang cho doanh nghiệp.
Bởi trên thực tế, đối với các doanh nghiệp hải sản, việc sản xuất ra thành phẩm của một lô hàng có nguyên liệu từ nhiều loài, nhiều mặt hàng, từ các nguồn khác nhau như khai thác và nhập khẩu là hoàn toàn bình thường, là một thông lệ trong giao thương quốc tế hiện nay. Miễn sao đó là các lô hàng được chứng minh là không vi phạm quy định Chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (chống khai thác IUU), được kiểm soát, truy xuất được nguồn gốc sản phẩm và có đủ giấy tờ cần thiết để xuất khẩu.
Đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy việc áp dụng hai quy định về kích cỡ tối thiểu, trộn lẫn nguyên liệu đã từng phần đáp ứng yêu cầu, khuyến nghị của Ủy ban châu Âu tiến tới gỡ “thẻ vàng” về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).
Tuy nhiên, hầu hết ngư dân vẫn chưa kịp thích nghi, thay đổi phương thức, ngư cụ khai thác phù hợp với quy định mới. Công tác tuyên truyền, phổ biến quy định mới cho ngư dân, doanh nghiệp liên quan còn hạn chế, chưa kịp thời.
Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 37/2024/NĐ-CP, Nghị định số 38/2024/NĐ-CP về quản lý các hoạt động về khai thác, đánh bắt thủy sản. Ngày 25/3 vừa qua, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với một số bộ, ngành, địa phương, hiệp hội... để thảo luận về Dự thảo này.
Góp ý vào Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số nghị định trong lĩnh vực thủy sản, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đề xuất bổ sung ba loài cá ngừ gồm cá ngừ chù (Auxis thazard), cá ngừ chấm (Euthynnus affinis) và cá ngừ ồ (Auxis rochei) vào danh mục "không quy định kích thước tối thiểu" trong vùng khai thác tự nhiên tại Phụ lục V, Nghị định số 37/2024/NĐ-CP.
Lý do được đưa ra là trong quá trình khai thác ba loài này thường đi kèm với các loại cá ngừ vằn, cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to. Nếu không có quy định linh hoạt, ngư dân sẽ gặp khó khăn trong việc phân loại và xử lý sản phẩm, dẫn đến nguy cơ toàn bộ lô hàng bị coi là bất hợp pháp. Hệ quả là doanh nghiệp xuất khẩu khó đảm bảo tính hợp lệ của nguyên liệu, làm giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Bên cạnh đó, ba loài cá ngừ này có giá trị thương mại cao và nhu cầu xuất khẩu lớn. Việc duy trì quy định kích thước tối thiểu có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của cả ngư dân và doanh nghiệp.
Tại hội nghị trực tiếp kết hợp trực tuyến ngày 25/3, Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng Trần Văn Lâu co rằng, cần làm rõ trách nhiệm của các đơn vị cung cấp thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá. Ông đề nghị bổ sung quy định bắt buộc nhà mạng thông báo trước 24 giờ trước khi ngắt kết nối do chưa đóng phí thuê bao vệ tinh.
Bên cạnh đó, cần có chế tài xử phạt đối với đơn vị cung cấp nếu không hỗ trợ ngư dân khắc phục sự cố khi tàu mất kết nối hoặc tự động ngắt dịch vụ mà không thông báo trước. Đây là vấn đề quan trọng, bởi việc mất tín hiệu giám sát có thể khiến tàu cá bị xử lý vi phạm ảnh hưởng đến hoạt động khai thác hợp pháp của ngư dân.
Cho ý kiến về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đề nghị xác định rõ trách nhiệm của các nhà mạng trong trường hợp xảy ra mất kết nối thiết bị VMS do khách quan, bất khả kháng nhưng gây thiệt hại kinh tế cho ngư dân khi tàu cá phải quay lại bờ để khắc phục sự cố.
Phát biểu kết luận tại hội nghị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sửa đổi các nghị định trong lĩnh vực thủy sản nhằm tháo gỡ khó khăn cho ngư dân và doanh nghiệp.
Phó Thủ tướng cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung các quy định trong nghị định của lĩnh vực thủy sản phải có tầm nhìn xa hơn, căn cơ hơn, tập trung giải quyết dứt điểm một số vấn đề mấu chốt để gỡ “thẻ vàng” IUU như: Quản lý hoạt động đánh bắt, khai thác hải sản bền vững theo ngư trường, mùa sinh sản; tập trung xóa bỏ hoàn toàn tàu “3 không;” rà soát các quy định, điều kiện để các cảng cá tư nhân tham gia cung cấp các dịch vụ tiếp nhận tàu cá, xác nhận nguồn gốc hải sản từ khai thác...
Việc điều chỉnh chính sách theo hướng linh hoạt, phù hợp với thực tiễn sản xuất và thương mại không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh mà còn đảm bảo khai thác bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh ngành thủy sản Việt Nam đang hướng đến mục tiêu mở rộng thị trường và phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả.
