Giải pháp giảm thiểu những rủi ro của thương mại toàn cầu
Xuất nhập khẩu tháng đầu tiên của năm 2025 chỉ đạt hơn 63 tỷ USD, giảm cả chiều xuất khẩu và nhập khẩu khiến mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu cả năm 2025 ở mức 2 con số trở nên đầy thách thức.
Theo các chuyên gia, bên cạnh các giải pháp tháo gỡ khó khăn thúc đẩy sản xuất-kinh doanh, việc đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, giúp doanh nghiệp tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA)… là giải pháp quan trọng để giảm thiểu những rủi ro của thương mại toàn cầu.
Theo số liệu của Bộ Công Thương, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa tháng 01/2025 ước đạt 63,15 tỷ USD, giảm 10,5% so với tháng trước và giảm 3,5% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu tháng 01/2025 chỉ thu về 33,09 tỷ USD, giảm 6,9% so với tháng trước, còn nhập khẩu đạt 30,06 tỷ USD, giảm 14,1% so với tháng trước.
Sở dĩ kim ngạch xuất khẩu nhập khẩu trong tháng Một giảm so với cùng kỳ năm ngoái do trong tháng có kỳ nghỉ Tết Ất Tỵ 2025, trong khi dịp nghỉ Tết Nguyên đán năm ngoái rơi vào tháng 2/2024.
Bên cạnh đó, xuất khẩu giảm ở cả 3 nhóm hàng đã tác động đến xuất khẩu chung của cả nước, trong đó nhóm nông lâm thủy sản giảm 8,7%; nhóm công nghiệp chế biến giảm 3,4% và nhiên liệu và khoáng sản giảm nhiều nhất, tới 35,5% so với cùng kỳ năm trước.
Đi vào một số ngành hàng, theo số liệu của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hàng dệt may trong tháng 01/2025 đạt 3,19 tỷ USD, giảm 5,4% so với tháng trước và tăng 1,8% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu giày dép các loại trong tháng 01/2025 đạt 1,9 tỷ USD, giảm 9,9% so với tháng trước và giảm 3,7% so với cùng kỳ năm trước. Cùng đó, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong tháng 01/2025 đạt 1,42 tỷ USD, giảm 9,7% so với tháng trước và giảm 3,7% so với cùng kỳ năm trước.
Đặc biệt, Mỹ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong tháng 01/2025 với kim ngạch ước đạt 10 tỷ USD, giảm 2,1% so với cùng kỳ năm 2024. Ngoài ra, xuất khẩu sang các thị trường như EU, ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc lần lượt giảm là: 12,6%; 14%; 8,9%; 6,9%.
Bộ Công Thương cho biết, trước diễn biến phức tạp của tình hình thị trường thế giới, Bộ đã chỉ đạo các Vụ thị trường nước ngoài, hệ thống các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài theo dõi sát, nắm bắt thông tin diễn biến tình hình thị trường, biến động về kinh tế, chính trị, chính sách trong khu vực và trên thế giới ảnh hưởng tới thương mại với Việt Nam.
Qua đó nhằm kịp thời tham mưu cho Chính phủ các phản ứng chính sách phù hợp; đồng thời chủ động xây dựng các kịch bản và phương án ứng xử khi căng thẳng thương mại toàn cầu leo thang.
Cũng theo Bộ Công Thương, trong thời gian tới đây sẽ tập trung các giải pháp để hạn chế những rủi ro và thúc đẩy xuất khẩu. Cụ thể hỗ trợ doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng tận dụng lợi thế cạnh tranh, 17 Hiệp định thương mại tự do và gần 70 cơ chế hợp tác song phương hiện có với các nước. Tiếp tục triển khai mạnh mẽ chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu tới các thị trường tiềm năng.
Bên cạnh đó, Bộ cũng chỉ đạo các đơn vị, các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tăng cường nắm bắt thông tin về tình hình, biến động về kinh tế, chính trị, chính sách trong khu vực và trên thế giới ảnh hưởng tới thương mại với Việt Nam. Từ đó kịp thời đưa ra cảnh báo cho cộng đồng doanh nghiệp và tham mưu cho Chính phủ các phản ứng chính sách phù hợp.
Bộ cũng tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành trong việc đẩy mạnh việc thực hiện Đề án của Chính phủ về “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ”.
“Bộ Công Thương sẽ tiếp tục tranh thủ xu thế chuyển dịch chuỗi cung ứng quốc tế, cũng như lợi thế của Việt Nam để thu hút đầu tư nước ngoài. Tăng cường giám sát cấp phép các dự án đầu tư mới, sàng lọc nghiêm ngặt vốn đầu tư nước ngoài để tránh trường hợp Việt Nam trở thành địa điểm trung chuyển, lợi dụng nguồn gốc xuất xứ của nước thứ ba…”, Bộ Công Thương nêu giải pháp.
Ngoài ra, Bộ cũng triển khai công tác hỗ trợ doanh nghiệp theo hướng cụ thể, sát theo từng thị trường và ngành hàng. Tăng cường áp dụng thương mại điện tử trong các hoạt động xuất khẩu hàng hóa xuyên biên giới. Triển khai mạnh mẽ cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam đối với người Việt ở trong nước và với Kiều bào ta ở nước ngoài.
Doanh nghiệp cần tận dụng tối đa để nâng cao giá trị xuất khẩu, mở rộng thị trường
Năm 2025, ngành công thương đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu tăng 12% so với năm ngoái. Vì vậy, để đạt được tăng trưởng cao, về phía các doanh nghiệp phải thực hiện đồng bộ nhiều doanh nghiệp, từ đổi mới công tác quản trị, đưa ra dự báo chính xác về thị trường, cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm để giữ chân các khách hàng.
Theo các chuyên gia kinh tế, Việt Nam là một trong 20 nền kinh tế có độ mở lớn nhất trên thế giới, do đó, khi tham gia vào hầu hết các Hiệp định thương mại tự do (FTA) với nhiều quốc gia và nền kinh tế trên thế giới, đây sẽ là điều kiện để doanh nghiệp của Việt Nam phản ứng nhanh nhạy, giữ nhịp tăng trưởng trước khả năng xảy ra chiến tranh thương mại thế giới.
Cụ thể hơn, 17 FTA đang tạo lợi thế cạnh tranh rất lớn hàng hóa Việt Nam có thể tiếp cận với trên 60 thị trường toàn cầu, làm đòn bẩy cho tăng trưởng xuất khẩu. Quan trọng hơn là sự bám rễ sâu của hàng Việt Nam cũng như thích ứng với những biến động của thị trường.
Để tiếp tục giữ vị thế xuất khẩu, chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho hay, bên cạnh việc mở rộng tìm kiếm thị trường xuất khẩu, trước hết là với 17 FTA mà Việt Nam đã ký kết với các đối tác, doanh nghiệp cần tận dụng tối đa để nâng cao giá trị xuất khẩu, cũng như mở rộng sang các nước khác, nhằm phân tán lượng đầu tư xuất khẩu, giảm phụ thuộc quá lớn vào một nước, từ đó có thể tránh xảy ra những “cú sốc” khi có sự thay đổi về chính sách thương mại.
Còn theo tiến sỹ Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), về phía doanh nghiệp, trong bối cảnh các nước đều sẵn sàng sử dụng các công cụ phòng vệ để bảo vệ hàng hóa nội địa, doanh nghiệp xuất khẩu cần vạch ra những kịch bản sẵn sàng ứng phó với việc này.
Bên cạnh việc tiếp tục bám trụ thị trường và thực hiện các giải pháp đầu tư công nghệ, tối ưu hóa chi phí sản xuất nhằm giảm giá thành, nâng cao lợi nhuận, doanh nghiệp cũng cần tiếp tục đa dạng thị trường, thực hiện chiến lược “không bỏ trứng vào một giỏ” để tránh những rủi ro có thể có từ phía thị trường nhập khẩu.
“Về phía Bộ Công Thương, cần tiếp tục nỗ lực phát huy vai trò của các cơ quan Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài trong việc thông tin kịp thời về những biến động chính sách từ thị trường nhập khẩu cũng như tiềm năng đối với hàng Việt xuất khẩu, đồng thời, làm tốt công tác xúc tiến xuất khẩu và công tác cảnh báo sớm để bảo vệ hàng hóa Việt Nam tại nước ngoài”, tiến sỹ Lê Quốc Phương khuyến nghị thêm.
Theo phân tích của Bộ Công Thương, thời gian gần đây, thương mại thế giới nổi lên ba xu hướng rõ rệt. Một là xu hướng “phi toàn cầu hoá” hay phân mảnh trong thương mại quốc tế khiến cho các công cụ thuế quan được sử dụng trở lại.
Hai là bảo hộ thị trường thông qua các biện pháp kỹ thuật, rào cản thương mại hay các biện pháp phòng vệ thương mại.
Ba là các động thái chính sách khó đoán định khiến chuỗi cung ứng và sản xuất bị xáo trộn, tổn thương, thậm chí đứt gãy. Bên cạnh đó, các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam càng ngày càng quan tâm nhiều đến các vấn đề phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, an toàn cho người tiêu dùng...
“Những diễn biến trên thị trường quốc tế từ đầu năm 2025 đến nay càng phản ánh rõ ràng những xu hướng trên và ảnh hưởng mạnh mẽ đến đà hồi phục của thị trường thế giới, đặc biệt là khu vực thị trường Âu - Mỹ vốn là địa bàn xuất nhập khẩu trọng điểm của Việt Nam”, Bộ Công Thương đánh giá.
Để tiếp tục phát triển trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động và khó khăn, ngoài nỗ lực từ Chính phủ, Bộ Công Thương cho rằng các Bộ ban ngành, còn phải dựa vào sự nhạy bén, chủ động bám sát thị trường và khả năng thích ứng, tìm tòi và phát triển năng lực cạnh tranh của bản thân các doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp cần tiếp tục chủ động xây dựng lộ trình và giải pháp nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, lao động, môi trường....
Bên cạnh đó cần chú trọng việc kiểm soát xuất xứ nguồn cung nguyên vật liệu phục vụ sản xuất, cũng như đánh giá thận trọng việc hợp tác đầu tư với các doanh nghiệp của những nước đang có căng thẳng thương mại với Hoa Kỳ./.
