Bộ Tài chính vừa đưa ra đề xuất sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, trong đó bổ sung phương pháp tính thuế với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú. Theo dự thảo, những hộ kinh doanh có doanh thu vượt ngưỡng do Chính phủ quy định sẽ phải nộp thuế bằng 17% lợi nhuận tính thuế. Lợi nhuận được xác định từ doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ sau khi trừ các chi phí hợp lý phát sinh trong kỳ tính thuế.
Điểm mới này được cho là tương đồng với thuế suất đang áp dụng cho doanh nghiệp có doanh thu trên 3 tỷ đồng nhưng không quá 50 tỷ đồng. Cách tiếp cận này, theo cơ quan soạn thảo, nhằm tăng tính minh bạch và đảm bảo công bằng giữa các loại hình kinh doanh. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng việc áp đồng loạt 17% lợi nhuận có thể tạo ra gánh nặng cho hộ kinh doanh nhỏ, vốn không có nhiều điều kiện lập sổ sách và thực hiện đầy đủ chế độ kế toán như doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Văn Được - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, nhận định chính sách mới phản ánh tư duy quản lý hiện đại, song không nên áp dụng một cách cứng nhắc. Ông đề xuất chia hộ kinh doanh thành nhiều bậc để phù hợp với quy mô.
Với nhóm lớn, có doanh thu vượt ngưỡng, áp dụng mức 17% lợi nhuận là cần thiết, đồng thời buộc họ vận hành minh bạch, gần giống như doanh nghiệp. Trong khi đó, nhóm nhỏ vẫn có thể duy trì phương thức hiện hành, nộp thuế dựa trên tỷ lệ % doanh thu và sử dụng hóa đơn điện tử kết nối cơ quan thuế, ông Được đề xuất.
Cụ thể hơn, ông Được gợi ý chia thành bốn cấp độ. Hộ có doanh thu dưới một tỷ đồng sẽ được miễn thuế và không bắt buộc dùng hóa đơn điện tử. Các hộ nhỏ và vừa có thể nộp trực tiếp trên doanh thu, chỉ cần hóa đơn từ máy tính tiền, không cần hệ thống kế toán.
Với nhóm cao hơn, họ sẽ phải kê khai theo phương pháp khấu trừ, đồng nghĩa lập sổ sách và áp dụng chế độ kế toán tương tự doanh nghiệp. Cách phân tầng này, theo ông, vừa đảm bảo nguồn thu cho ngân sách, vừa tránh gây áp lực cho hộ nhỏ, đồng thời thúc đẩy sự minh bạch, chuyên nghiệp hóa hoạt động kinh doanh.
Đồng quan điểm về sự cần thiết phải phân loại, bà Lê Yến - Giám đốc Công ty Tư vấn Thuế Hà Nội, đề xuất chia hộ kinh doanh thành ba nhóm: dưới 500 triệu đồng, từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng, và trên 3 tỷ đồng. Với nhóm thấp nhất, bà Yến nhấn mạnh doanh thu không phản ánh lợi nhuận thực. Sau khi trừ chi phí, mức lợi nhuận chỉ còn 10 - 20%, rất hạn chế. Do đó, miễn thuế và không bắt buộc hóa đơn điện tử là hợp lý.
Với hai nhóm còn lại, dự kiến áp dụng mức thuế 17% lợi nhuận. Tuy nhiên, bà Yến băn khoăn: liệu hộ kinh doanh phải lập báo cáo tài chính và tuân thủ chế độ kế toán như doanh nghiệp hay không? Trong thực tế, việc tập hợp hóa đơn, chứng từ của hộ cá nhân thường thiếu sót, dễ dẫn đến rủi ro bị tính thuế cao hơn thực tế.
Bên cạnh đó, bà Yến cũng chỉ ra sự chênh lệch: doanh nghiệp nộp 20% thuế lợi nhuận nhưng chỉ áp dụng với quy mô trên 50 tỷ đồng, trong khi hộ kinh doanh nhỏ hơn nhiều lại bị áp 17%. Điều này có thể tạo ra sự bất bình đẳng nếu không được phân hóa rõ ràng.
Ngoài yếu tố thuế suất, một vấn đề then chốt được các chuyên gia nhấn mạnh là phải hiện đại hóa quản lý. Nếu hệ thống hóa đơn điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt và dữ liệu ngân hàng được kết nối chặt chẽ, việc xác định thu nhập sẽ minh bạch, khách quan. Khi đó, dù thuế suất ở mức nào, người nộp thuế cũng dễ dàng chấp nhận vì dựa trên số liệu rõ ràng.
Có thể thấy, đề xuất áp dụng thuế 17% lợi nhuận cho hộ kinh doanh là bước đi nhằm tạo công bằng trong chính sách thuế. Tuy nhiên, để đảm bảo khả thi, cần song hành hai giải pháp: phân bậc rõ ràng theo quy mô kinh doanh và đẩy mạnh hiện đại hóa trong quản lý thuế. Chỉ khi vừa bảo vệ hộ nhỏ, vừa buộc hộ lớn minh bạch, chính sách mới đạt được sự cân bằng giữa lợi ích ngân sách và sức chịu đựng của người nộp thuế./.
