Cuộc thăm dò khảo cổ tại hang Tà Đùng được triển khai từ ngày 20/4 đến 20/5/2025 theo Quyết định số 751/QĐ-BVHTTDL, với diện tích khai quật 8m², chia thành 3 hố (H1, H2: 2m²; H3: 4m²).
Hang Tà Đùng là dạng hang động thứ sinh, hình thành do quá trình xâm thực ngang của nước - hoàn toàn khác biệt với hệ thống hang động núi lửa Krông Nô. Hang có hình dáng hàm ếch, cửa rộng khoảng 16m, sâu từ 3–8m và cao từ 0,5-5m.
Hang Tà Đùng được phát hiện bởi ThS. Vũ Tiến Đức, TS. La Thế Phúc cùng đội ngũ cộng sự vào năm vào năm 2023. Những kết quả nghiên cứu ban đầu đã được giới thiệu tại Hội nghị Thông báo Khảo cổ học toàn quốc năm 2024 và sau đó được đăng tải rộng rãi trên các tạp chí chuyên ngành.
Đợt thăm dò nhằm xác định phạm vi, niên đại và tính chất di tích hang Tà Đùng. Đồng thời, đoàn thu thập hiện vật phục vụ nghiên cứu và trưng bày. Thông qua đó, góp phần định hướng bảo tồn và phát huy giá trị di sản địa chất và lịch sử quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Ba hố khai quật được bố trí tại các vị trí chiến lược trong và quanh hang Tà Đùng, thực hiện theo quy trình khoa học chặt chẽ: chia ô, đào lớp, định vị hiện vật, ghi chép địa tầng tỉ mỉ. Tại hố 25.HTĐ.H1 nằm chính giữa hang, nhóm nghiên cứu khai quật đến lớp thứ 5, phát hiện nhiều hiện vật khảo cổ như mảnh tước, đá nguyên liệu, mảnh gốm và tàn tích than tro. Một mẫu than được lấy để phân tích niên đại bằng phương pháp C14, hứa hẹn hé lộ thêm những thông tin đặc sắc của di tích.
Hố 25.HTĐ.H2 được khai quật ở rìa ngoài hang, sâu 0,9m, gồm 10 lớp địa tầng. Dù lớp mặt bị xáo trộn do hoạt động canh tác, các tầng văn hóa phía dưới vẫn còn nguyên vẹn, cho thấy dấu ấn cư trú rõ nét. Trong khi đó, hố 25.HTĐ.H3 nằm trên cao, khai quật đến lớp thứ 9, tiếp tục ghi nhận những dấu tích sinh hoạt của cư dân tiền sử, góp phần khẳng định giá trị khảo cổ đặc biệt của hang Tà Đùng.
Sau khai quật, các hố H2 và H3 đã được lấp lại hoàn toàn. Trong khi hố H1 được bảo tồn nguyên trạng tại chỗ để phục vụ công tác nghiên cứu chuyên sâu. Toàn bộ hiện vật thu thập được chuyển về phòng thí nghiệm để chỉnh lý, phân tích và lập hồ sơ báo cáo theo quy định của Luật Di sản văn hóa.
Sau khảo sát thực địa, hội nghị sơ bộ đã khẳng định những giá trị khảo cổ học nổi bật của hang Tà Đùng, mở ra triển vọng nghiên cứu sâu rộng trong tương lai. Kết quả này là cơ sở khoa học quan trọng để đề xuất phương án bảo tồn, phát huy giá trị di tích, đồng thời làm dày thêm lớp trầm tích văn hóa - lịch sử cho không gian Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông./.
