Dòng vốn chất lượng, hướng đến FDI công nghệ cao
Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Tài chính nhận định, mặc dù dòng vốn FDI toàn cầu đang hướng vào trạng thái điều chỉnh, thu hẹp và trọng chất lượng hơn, Việt Nam vẫn có cơ hội trong làn sóng tái định vị sản xuất khu vực, đặc biệt trong các lĩnh vực xung lực như linh kiện điện tử, thiết bị y tế và năng lượng tái tạo.
Tuy vậy, theo Cục Đầu tư nước ngoài, điều này đặt ra yêu cầu cho Việt Nam không chỉ thu hút vốn lớn mà phải hướng tới vốn chất lượng: công nghệ cao, chuỗi giá trị toàn cầu gắn kết doanh nghiệp trong nước và tăng giá trị gia tăng nội địa.
Trong một cuộc toạ đàm gần đây về thu hút FDI của Việt Nam, bà Lê Thị Hải Vân, Đại diện xúc tiến đầu tư tại Washington D.C (Mỹ) đã đề cập đến các khoản đầu tư của Intel, Amkor, NVIDIA, Meta, Google để chứng minh rằng, FDI vào Việt Nam đang chuyển dịch từ thu hút theo số lượng sang chất lượng. Các doanh nghiệp Mỹ khi đầu tư vào Việt Nam đang dành các ưu tiên chiến lược cho các lĩnh vực bán dẫn, AI, năng lượng sạch, cơ sở hạ tầng kinh tế và y tế.
Các chuyên gia cho biết, Việt Nam với định hướng bước lên nấc thang cao hơn của chuỗi giá trị toàn cầu, vai trò các dự án FDI công nghệ cao ngày càng được đẩy mạnh đặt ra bài toán về xây dựng thể chế, chính sách thu hút FDI đến và tăng cường đầu tư, mở rộng, phát triển.
Một trong những yếu tố quan trọng thu hút các doanh nghiệp FDI đầu tư, mở rộng tại Việt Nam chính là những ưu đãi thuế quan. Ưu đãi cao nhất hiện nay như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, áp dụng thuế suất 10% trong 15 năm là yếu tố then chốt giúp Việt Nam thuyết phục được nhiều ông lớn quyết định mở động đầu tư, như Samsung đầu tư thêm hàng tỷ USD vào nhà máy sản xuất màn hình OLED và nghiên cứu bán dẫn tại Bắc Ninh, Thái Nguyên; Intel duy trì và mở rộng nhà máy lắp ráp, kiểm thử chip lớn nhất khu vực tại TP Hồ Chí Minh; Qualcomm mở trung tâm thiết kế vi mạch lớn nhất Đông Nam Á; NVIDIA công bố xây dựng trung tâm R&D trị giá hàng trăm triệu USD tại Hà Nội.
Mới đây, dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đề xuất phân loại doanh nghiệp công nghệ cao thành hai mức: Mức 1 (được hưởng ưu đãi cao nhất): Doanh nghiệp phải có tối thiểu 30% vốn góp của nhà đầu tư Việt Nam; Mức 2 (ưu đãi thấp hơn đáng kể): Dành cho doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài.
Thực tế, hầu hết tập đoàn công nghệ cao lớn nhất thế giới đều hoạt động theo mô hình sở hữu 100% vốn nước ngoài để bảo vệ công nghệ lõi và bí mật kinh doanh. Việc yêu cầu 30% vốn Việt Nam, dù xuất phát từ mong muốn tăng nội địa hóa, lại khó khả thi ở giai đoạn hiện nay khi rất ít doanh nghiệp Việt có đủ năng lực tài chính và công nghệ để tham gia góp vốn vào các dự án tỷ USD.
Ngoài ra, việc đề xuất bãi bỏ Giấy chứng nhận doanh nghiệp công nghệ cao (thay bằng cơ chế tự đánh giá, tự kê khai) dù nhằm giảm thủ tục hành chính, nhưng lại chưa có quy định chuyển tiếp rõ ràng, khiến nhà đầu tư lo lắng về tính ổn định của chính sách trong suốt vòng đời dự án (thường kéo dài 10–15 năm).
Phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) gần đây, ông Ko Tae Yeon, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (Kocham) cho biết, cộng đồng doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam lo ngại việc một số nội dung sửa đổi Luật Công nghệ cao có thể ảnh hưởng đến các chính sách ưu đãi mà doanh nghiệp FDI đã và đang được hưởng theo cam kết đầu tư trước đây.
“Nếu việc sửa đổi Luật Công nghệ cao dẫn tới thu hẹp phạm vi ưu đãi hoặc làm suy giảm năng lực cạnh tranh trong hoạt động đầu tư, có thể gây tác động tiêu cực đến các mục tiêu phát triển trung và dài hạn của Việt Nam - bao gồm mở rộng đầu tư, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”, ông Ko Tae Yeon nói,
Theo đó, Chủ tịch Kocham đề nghị, quá trình sửa đổi Luật phải thực hiện theo hướng hợp lý, hài hòa và nhất quán - vừa bảo đảm mục tiêu phát triển quốc gia, vừa duy trì niềm tin và động lực đầu tư của cộng đồng doanh nghiệp FDI.
Tăng ưu đãi nếu FDI có hoạt động R&D
Để Luật Công nghệ cao sửa đổi thực sự trở thành "nam châm" hút FDI, các chuyên gia khuyến nghị Chính phủ cần đo lường thực chất năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp Việt để xây dựng cơ chế nâng cấp phù hợp. Việc chỉ khuyến khích "nhận chuyển giao" mà thiếu dòng FDI dẫn dắt sẽ khiến nguồn lực bị phân tán, giảm cơ hội phát triển doanh nghiệp nội địa.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, điểm yếu lớn của khu vực doanh nghiệp Việt Nam là vai trò còn mờ nhạt trong chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, ông đề xuất cần đẩy mạnh các chương trình kết nối cung - cầu, hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ tiêu chuẩn sản xuất để doanh nghiệp nội đạt chuẩn nhà cung cấp, đồng thời hình thành các khu công nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi doanh nghiệp lớn - nhỏ, trong và ngoài nước cùng hợp tác phát triển công nghệ.
"Nhà nước cần có vai trò "trung gian thúc đẩy" nhằm tạo ra các mối liên kết bền vững, hiệu quả và cùng có lợi giữa các thành phần kinh tế," ông Tuấn nói.
Liên quan đến nội dung sửa đổi Luật Công nghệ cao, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khi phát biểu tại Quốc hội đã nhấn mạnh, các cơ chế, chính sách đối với công nghệ cao tại luật hiện hành sẽ tiếp tục được duy trì và sẽ tăng thêm các ưu đãi nếu doanh nghiệp FDI tăng tỷ lệ nội địa hóa, chuyển giao công nghệ và có hoạt động R&D tại Việt Nam.
Việc hàng loạt tập đoàn công nghệ lớn, như Intel, Samsung, Foxconn, Amkor, HanaMicron và gần đây là NVIDIA, Qualcomm… đầu tư các dự án quy mô lớn ở Việt Nam đã góp phần quan trọng đưa Việt Nam dần chuyển mình từ một công xưởng giá rẻ thành điểm đến của dòng vốn chất lượng, có giá trị gia tăng cao và mang tính bền vững.
