Xuất khẩu thủy sản quý I/2023 sụt giảm mạnh: Nguyên nhân từ đâu?

Theo Hiệp hội Chế và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), thị trường thế giới vẫn bị tác động nặng nề bởi lạm phát, kinh tế suy giảm khiến nhu cầu tiêu thụ thủy sản sụt giảm, dẫn đến lượng và giá xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong quý đầu năm nay cũng giảm theo. 

Cụ thể, tính chung quý I/2023, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 1,83 tỷ USD, giảm 27,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Xuất khẩu thủy sản quý I/2023 giảm mạnh một phần do xuất khẩu quý I/2022 đã tăng đột biến tới 45,4% so với cùng kỳ năm 2021. So với thời điểm trước dịch Covid-19, xuất khẩu thủy sản quý I/2023 cao hơn 2,3% so với quý I/2019.

Quý I/2023, xuất khẩu thủy sản giảm mạnh ở hầu hết các thị trường, ngoại trừ Hong Kong (Trung Quốc), Philippines và Israel.

Mặc dù, xuất khẩu thủy sản sang thị trường Nhật Bản có dấu hiệu chậm lại nhưng đây là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam trong quý I với kim ngạch đạt 322,1 triệu USD, giảm 7,2% so với cùng kỳ năm 2022 (chủ yếu do giá thủy sản giảm).

Xuất khẩu thủy sản sang Mỹ tiếp tục giảm mạnh do nhu cầu tiêu dùng tại thị trường này giảm bởi lạm phát cao cùng với việc tồn kho thủy sản vẫn ở mức cao khi các nhà nhập khẩu đã đẩy mạnh nhập khẩu trong nửa đầu năm 2022.

Tại thị trường Trung Quốc, xuất khẩu thủy sản sang thị trường này hiện vẫn chưa được như kỳ vọng, tiếp tục giảm 36,8% trong tháng 3/2023, đạt 112,76 triệu USD. Tính chung quý I/2023, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc giảm 25,6% so với cùng kỳ năm 2022, đạt 238,37 triệu USD.

Theo bà Lê Hằng, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Xúc tiến Thương mại – Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) vấn đề giảm giá trị là do nguyên nhân khách quan từ thị trường thế giới. Chi phí sản xuất thủy sản trong nước vẫn ở mức cao do giá thức ăn công nghiệp và vật tư tăng trong khi đơn hàng xuất khẩu ít đi dẫn đến người nuôi và doanh nghiệp đều gặp khó.

“Ảnh hưởng của dịch Covid-19 làm cho chi phí đầu vào tăng vọt và ở phía thị trường cũng có những cái siết chặt kiểm tra hàng nhập khẩu đông lạnh. Mặt hàng phục vụ cho các nhà máy chế biến, găng tay cao su, bao bì đóng gói đều có giá đầu vào tăng, ngoài ra cũng có khó khăn về nguồn nguyên liệu”, bà Lê Hằng nói.

Ông Ngô Việt Trường, Giám đốc một công ty thủy sản cho rằng, hoạt động sản xuất trong nước đã phục hồi với nhiều chính sách hỗ trợ từ nhà nước. Thời gian tới, Trung Quốc sẽ là thị trường tăng trưởng tốt do nhu cầu tiêu dùng ở đây vẫn tăng cao do  có những địa phương tại Trung Quốc có đặc thù và thói quen tiêu thụ tương tự như Việt Nam, ưa chuộng hàng thủy sản Việt Nam hơn các nước khác chẳng hạn như mặt hàng chả cá.

“Đối với ở thị trường châu Á đầu ra vẫn tạm ổn với mặt hàng chả cá, Trung Hàn, Nhật mình vẫn đang xuất. Đợt sau dịch Trung Quốc tiêu thụ sản phẩm chả cá nhiều hơn”, ông Trường nói.

Theo ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch một công ty thủy sản cho biết, các doanh nghiệp thủy sản cần có giải pháp thích ứng với tình hình. Cần giữ khách hàng nhập khẩu, chấp nhận giảm chi phí sản xuất và lợi nhuận. Tình hình xuất khẩu sẽ có chuyển biến trong các quý tiếp theo khi nhu cầu từ thị trường các nước châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, khối ASEAN gia tăng.

“Hiện nay, các doanh nghiệp cũng phải tự mình phát huy thế mạnh của mình tìm những con đường để duy trì lực lượng công nhân, duy trì mối quan hệ với khách hàng, chấp nhận giảm sút về doanh số, lợi nhuận và phải chờ thời cơ thôi bởi vì có những vấn đề khó khăn nó không phải đến từ doanh nghiệp, chính phủ mình mà toàn thế giới nữa”, ông Lĩnh nói.

Thông tin từ cơ quan chức năng cho biết, mặt hàng hải sản chế biến, hàng thủy sản đưa vào siêu thị các nước sẽ có sự chuyển biến trong các quý tiếp theo.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cho biết: “Khi thị trường Trung Quốc đang có chuyển biến các thị trường khác cũng sẽ có chuyển biến đặc biệt là cho phân khúc hàng siêu thị. Do nó là một sản phẩm thực phẩm thiết yếu”.

Sức ép cạnh tranh cao

Hàng thủy sản của Việt Nam hiện đang chịu sức ép cạnh tranh lớn từ các nước cung cấp khác tại Trung Quốc. Đối với mặt hàng tôm, Việt Nam chịu sự cạnh tranh lớn của Ecuador và Ấn Độ khi thế mạnh của 2 nước này là sản phẩm tôm đông lạnh, cỡ nhỏ, giá rẻ. Các mặt hàng thủy hải sản khác như các loài cá biển, mực, bạch tuộc... Việt Nam cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh của các nhà xuất khẩu từ các nước khác.

Trong khi xuất khẩu thủy sản sang các thị trường chính đều ghi nhận đà giảm thì xuất khẩu thủy sản sang Israel lại tới 40% trong tháng 3/2023, đạt 6,5 triệu USD. Tính chung 3 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu thủy sản sang Israel đạt 19,49 triệu USD, tăng 36,1% so với cùng kỳ năm 2022, là thị trường có mức tăng trưởng cao nhất.

Theo Cục Xuất nhập khẩu, mặc dù là thị trường nhỏ, nhưng trong bối cảnh nhu cầu từ các thị trường lớn, truyền thống đều đang bị ảnh hưởng bởi lạm phát, việc xuất khẩu thủy sản sang thị trường Israel tăng là điểm sáng trong bức tranh xuất khẩu thủy sản.

Mặt khác, ngày 02/4 vừa qua, Bộ Công Thương đã kết thúc vòng đàm phán Hiệp định Thương mại tự do (FTA) Việt Nam và Israel cho là rất có ý nghĩa với doanh nghiệp thủy sản. Hiện nay trong cơ cấu thị trường xuất khẩu, thị trường Israel mặc dù chiếm tỷ trọng chưa cao, nhưng đây là một thị trường rất tiềm năng bởi có sức mua, khả năng thanh toán cao. Bởi vậy, thị trường này còn nhiều dư địa để các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam có thể khai thác trong thời gian tới./.