Chuyển đổi xanh là quá trình tích hợp các biện pháp và công nghệ thân thiện với môi trường vào hoạt động kinh doanh, sản xuất và các lĩnh vực khác nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững.
Chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng tất yếu trong phát triển bền vững, nhất là ở khu vực nông thôn, nơi người dân phụ thuộc nhiều vào tài nguyên thiên nhiên. Phụ nữ, vốn chiếm tỷ lệ cao trong lực lượng lao động nông nghiệp, đang đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi các phương thức sản xuất và bảo vệ tài nguyên.
Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, phụ nữ chiếm khoảng 43% lực lượng lao động nông nghiệp toàn cầu, nhưng con số này còn cao hơn ở nhiều nước đang phát triển. Tại châu Phi, phụ nữ đảm nhiệm hơn 50% công việc nông nghiệp, trong khi ở Nam Á, họ chiếm gần 70% trong các hoạt động trồng trọt và chăn nuôi. Ở Việt Nam, hơn 63% phụ nữ ở khu vực nông thôn tham gia vào sản xuất nông nghiệp, đóng góp đáng kể vào chuỗi cung ứng thực phẩm và phát triển kinh tế địa phương.
Đặc biệt, phụ nữ không chỉ tham gia lao động mà còn giữ vai trò quản lý trong lĩnh vực này. Khoảng 25% phụ nữ tham gia quản lý các hợp tác xã nông nghiệp và 39% chủ thể OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) là nữ giới.
Phụ nữ đang tích cực áp dụng các phương pháp canh tác bền vững như canh tác hữu cơ, giảm sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật, tái chế phế phẩm nông nghiệp để giảm thiểu tác động đến môi trường. Họ cũng góp phần vào việc giữ gìn đa dạng sinh học bằng cách quản lý rừng và nguồn nước, tham gia các chương trình bảo tồn thiên nhiên, giáo dục con cái về tầm quan trọng của việc sống xanh. Nhiều phụ nữ nông thôn đã đi đầu trong việc phát triển kinh tế tuần hoàn, sản xuất các sản phẩm sinh học, sử dụng phân bón tự nhiên, và áp dụng công nghệ sạch trong nông nghiệp. Tại Bangladesh, phụ nữ đã phát triển các mô hình canh tác lúa chịu hạn và thích nghi với biến đổi khí hậu, giúp hàng ngàn hộ gia đình giảm thiểu thiệt hại do thiên tai.
Ngoài sản xuất nông nghiệp, phụ nữ còn giữ vai trò quan trọng trong các sáng kiến năng lượng tái tạo. Tại Kenya, hơn 200.000 phụ nữ đã tham gia vào các chương trình năng lượng mặt trời nông thôn, cung cấp điện cho hơn 1 triệu hộ gia đình. Ở Ấn Độ, các hợp tác xã do phụ nữ lãnh đạo đã triển khai hệ thống bếp đun tiết kiệm năng lượng, giúp giảm đáng kể lượng khí thải CO2 và cải thiện sức khỏe cộng đồng.
Tại Việt Nam, nhiều địa phương đã triển khai mô hình phụ nữ tham gia vào chuyển đổi xanh và đạt được kết quả đáng khích lệ. Đơn cử như ở tỉnh Sơn La, các hợp tác xã do phụ nữ điều hành đã chuyển đổi sang sản xuất chè hữu cơ, giúp tăng giá trị nông sản và bảo vệ môi trường. Hay tại Đồng Tháp, mô hình phụ nữ sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP không chỉ nâng cao thu nhập mà còn giảm đáng kể việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học. Ở Quảng Nam, phụ nữ đã tham gia vào các dự án bảo tồn rừng ngập mặn, đóng vai trò quan trọng trong việc chống biến đổi khí hậu và bảo vệ hệ sinh thái ven biển. Ngoài ra, tại Hà Tĩnh, các nhóm phụ nữ đã phát triển hệ thống khí sinh học từ chất thải chăn nuôi, giúp cung cấp năng lượng sạch và giảm ô nhiễm môi trường.
Dù giữ vai trò quan trọng, phụ nữ nông thôn vẫn đang đối mặt với những thách thức lớn. Thiếu vốn là một trong những rào cản lớn nhất, bởi phần lớn phụ nữ có quyền sở hữu đất đai hợp pháp còn hạn chế, khiến họ khó tiếp cận các khoản vay từ ngân hàng hay quỹ hỗ trợ. Bên cạnh đó, hạn chế trong việc tiếp cận kỹ thuật cũng khiến phụ nữ gặp khó khăn khi muốn áp dụng các công nghệ canh tác hiện đại và bền vững. Nhiều phụ nữ nông thôn chưa được đào tạo bài bản về nông nghiệp hữu cơ, sử dụng năng lượng tái tạo hay quản lý tài nguyên thiên nhiên hiệu quả.
Thiếu chính sách hỗ trợ từ chính quyền cũng là một trở ngại lớn. Mặc dù có nhiều chương trình khuyến khích chuyển đổi xanh, nhưng chưa có nhiều chính sách ưu tiên cụ thể dành cho phụ nữ nông thôn. Họ ít có cơ hội tham gia vào quá trình ra quyết định trong các hợp tác xã hay tổ chức phát triển nông nghiệp, khiến tiếng nói của họ chưa thực sự được lắng nghe. Ngoài ra, các chương trình hỗ trợ thường thiếu tính dài hạn, khiến phụ nữ khó có thể phát triển bền vững các mô hình kinh doanh xanh.
Việc nâng cao nhận thức, đào tạo và tăng cường sự tham gia của phụ nữ trong các hợp tác xã, tổ chức nông nghiệp là các giải pháp quan trọng giúp họ thích ứng và phát huy hết tiềm năng trong chuyển đổi xanh. Những chính sách hỗ trợ tài chính, chương trình đào tạo chuyên môn và việc khuyến khích phụ nữ tham gia vào vai trò lãnh đạo không chỉ giúp họ nâng cao năng lực mà còn tạo điều kiện để họ đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững. Khi được trang bị kiến thức và cơ hội, phụ nữ sẽ trở thành nhân tố quan trọng trong việc xây dựng nông thôn xanh, sạch, đáng sống. Vì vậy, việc tiếp tục thúc đẩy và mở rộng các chính sách hỗ trợ này chính là chìa khóa để hướng tới một nền nông nghiệp hiện đại, thân thiện với môi trường và phát triển bền vững trong tương lai./.
