Nội dung trên được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh tại Hội thảo "Góp ý Dự thảo Báo cáo nghiên cứu khả thi Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035" diễn ra trực tiếp tại Hà Nội và trực tuyến tại 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ngày 28/2.
Các dự án đều hướng tới xây dựng xã hội văn minh, con người văn hóa
Tại hội thảo, Ban tổ chức đã phổ biến nội dung Nghị quyết số 162/2024/QH15 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư và các vấn đề cần triển khai trong Báo cáo nghiên cứu khả thi Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035 (Chương trình).
Mục tiêu chung nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ và toàn diện trong phát triển văn hóa và xây dựng, hoàn thiện nhân cách, chuẩn mực đạo đức, bản sắc, bản lĩnh, hệ giá trị con người, gia đình Việt Nam; đến năm 2030 đạt 9 nhóm mục tiêu cụ thể; đến năm 2035 đạt 9 nhóm mục tiêu cụ thể.
Nghị quyết đề cập đến các nội dung: phạm vi, thời gian, kinh phí thực hiện Chương trình; nguyên tắc phân bổ ngân sách Trung ương hỗ trợ thực hiện Chương trình; tập trung nguồn lực của Chương trình để giải quyết các vấn đề cấp thiết; giải pháp và cơ chế quản lý điều hành Chương trình; cơ chế, chính sách đặc thù trong thực hiện Chương trình.
Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035 đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư với nguồn vốn hơn 122 nghìn tỷ đồng.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035 là chương trình đầu tư công nên đòi hỏi tính thực tiễn. Quan điểm được nêu rõ là phân cấp, địa phương biết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.
"Vấn đề đầu tư công ở đây khá toàn diện, gồm hai nguồn vốn là nguồn vốn đầu tư và nguồn vốn sự nghiệp. Qua đó, đảm bảo được yếu tố trong phát triển văn hóa phải tập trung chăm lo cho con người; đảm bảo việc thụ hưởng những lợi ích từ đầu tư công này phải cho con người, vì con người. Các nhóm đối tượng thụ hưởng được phân ra làm hai nhóm là lao động nghệ thuật, khoa học để tập trung thực hiện công việc và đối tượng thứ hai chính là nhân dân", Bộ trưởng nêu rõ.
Với 10 dự án thành phần, Bộ trưởng nhấn mạnh các dự án đều hướng tới xây dựng xã hội văn minh, con người văn hóa.
"Không phải chỉ ngần đó tiền chúng ta có thể xây dựng một xã hội văn minh. Nhưng đó là nguồn lực để chúng ta làm giàu bản sắc văn hóa, làm dày truyền thống văn hóa vùng miền. Qua đó, phát huy được yếu tố tích cực và định hình môi trường văn hóa, để con người có cơ hội rèn luyện, đóng góp vào xây dựng xã hội văn minh", Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nêu.
Người đứng đầu ngành Văn hóa cho rằng việc phân bổ nguồn lực phải dựa trên điều kiện của địa phương, những “vùng trũng” văn hóa thì phải có sự quan tâm đúng mức và có sự ưu tiên. Đối với những địa phương có nguồn lực cũng cần tính toán kỹ để phân bổ sao cho hợp lý. Trong đầu tư công, nguồn lực từ Nhà nước cần được hiểu chỉ mang vai trò dẫn dắt, bên cạnh đó phải huy động cả sức mạnh của những thành phần kinh tế khác.
Lấy ví dụ cụ thể trong xây dựng thiết chế văn hóa, Bộ trưởng cho hay ở Thủ đô hay một số địa phương phát triển, trung tâm du lịch, Nhà nước không cần phải dồn nguồn lực đầu tư. Do đó, cần có sự tính toán kỹ trong phân bổ nguồn lực.
Đối với lĩnh vực di sản văn hóa, trên thực tế, những di tích, di sản thuộc loại hình di tích lịch sử cách mạng rất khó để xã hội hóa trong tu bổ, tôn tạo; trong khi các di tích thuần túy về văn hóa, tâm linh như đền, chùa… thì xã hội hóa rất nhiều. Đây là vấn đề mà nguồn lực đầu tư của Nhà nước phải nhìn nhận, xử lý để góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, giữ gìn giá trị di sản cho thế hệ sau.
Trong giai đoạn 5 năm, trên cơ sở thảo luận lần này, Bộ trưởng đề nghị trong 10 thành phần, phải chọn ra 6 thành phần có tính chất cấp bách để ưu tiên thực hiện. Trong đó, tập trung vào lĩnh vực bảo tồn di tích - di sản; công nghiệp văn hóa; phát triển hệ thống thiết chế văn hóa để hình thành môi trường văn hóa. Cùng với đó, tập trung vào hợp tác quốc tế, hình thành những trung tâm hợp tác quốc tế ở nước ngoài - "địa chỉ đỏ" của kiều bào ta ở nước ngoài, là nơi để Việt Nam quảng bá văn hóa.
Bộ trưởng cũng lưu ý phải có kế hoạch trong đào tạo cũng như tạo ra một số tác phẩm văn học nghệ thuật tiêu biểu; tập trung cho các chương trình đào tạo để phát hiện tài năng; hướng đến có những cơ sở đào tạo đạt chuẩn quốc tế…
Phát triển nguồn nhân lực để làm nền tảng cho phát triển văn hóa
Tại hội thảo, có 12 ý kiến tham luận trao đổi về các nội dung: góp ý dự thảo Báo cáo nghiên cứu khả thi Chương trình; góp ý dự thảo Bộ tiêu chí quốc gia về phát triển văn hóa toàn diện các cấp; góp ý định hướng xây dựng Bộ nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ và tỷ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương thực hiện Chương trình; đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù của Chương trình tại Nghị quyết số 162/2024/QH15 của Quốc hội theo thẩm quyền của địa phương và theo chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành; đề xuất cơ chế phối hợp, quản lý để Chương trình triển khai hiệu quả.
Một số ý kiến của đại biểu các địa phương góp ý trực tiếp, cụ thể, đề xuất, kiến nghị các giải pháp về phân bổ nguồn lực đầu tư có trọng tâm trọng điểm, ưu tiên phát triển thiết chế văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đồng thời, đề nghị Trung ương có cơ chế chính sách khuyến khích nguồn vốn xã hội hóa đầu tư cho chương trình mục tiêu phát triển văn hóa, cơ chế hỗ trợ nguồn vốn cho các địa phương thực hiện chương trình.
Đặc biệt, Hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến đề cập đến việc phát triển nguồn nhân lực để làm nền tảng cho phát triển văn hóa. Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thị Thanh Thúy cho rằng ngành văn hóa hiện đang thiếu hụt nhân lực chuyên nghiệp, chất lượng nguồn nhân lực chưa xứng tầm nhiệm vụ, bao gồm cả đội ngũ cán bộ quản lý cho tới cán bộ chuyên môn, đội ngũ văn nghệ sỹ. Trong bối cảnh Thành phố Hồ Chí Minh đang tích cực phát triển công nghiệp văn hóa thì thực trạng này rất đáng lo ngại.
Chia sẻ về vấn đề này, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Đào Duy Quát, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương cho rằng để phát triển văn hóa thì vấn đề cốt lõi là đào tạo con người và nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành.
Theo Phó Giáo sư-Tiến sỹ Đào Duy Quát, cần có một đội ngũ chuyên gia, nhà quản lý tài năng. Quản lý phát huy hiệu quả của các đơn vị, thiết chế văn hóa không chỉ cần có vỏ, có "phần cứng" mà cốt yếu chính là "phần mềm".
“Để có đội ngũ này, không chỉ đưa ra những chỉ tiêu mà cần chú trọng quá trình đào tạo. Cần đưa đội ngũ sáng tạo, các văn nghệ sỹ đến với những ‘mũi nhọn’ trong thực tiễn, để họ cảm nhận được thực tế chứ không chỉ ‘cưỡi ngựa xem hoa”, ông Đào Duy Quát nêu.
Đồng quan điểm về sự cần thiết đầu tư cho nguồn nhân lực để có đội ngũ nhân lực tài năng, chất lượng cao cho ngành, theo Nghệ sỹ Nhân dân Vương Duy Biên, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam thì việc Quốc hội thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa là bước tiến lớn, tạo đà cho sự phát triển của văn hóa trong tình hình mới.
Nghệ sỹ Nhân dân Vương Duy Biên cho rằng, hệ thống các trường phải chủ động trong phát hiện tài năng để đầu tư, cùng với đó là đầu tư cho các đoàn nghệ thuật, đầu tư sáng tác.
"Bên cạnh đó, cũng cần xem xét cơ chế để đầu tư cho nghệ sỹ tài năng hoạt động độc lập, bởi những đóng góp của họ đều là đóng góp chung cho nền văn học nghệ thuật nước nhà dù họ không thuộc các hội, ngành, hay biên chế Nhà nước", ông Vương Duy Biên nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL, những ý kiến tại hội thảo, Bộ tiếp thu, hoàn thiện báo cáo nghiên cứu khả thi thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025 - 2035./.
