Trải qua 25 năm kể từ thời khắc vinh danh đó, Mỹ Sơn đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, không chỉ trở thành điểm đến du lịch nổi bật của cả nước mà còn góp phần quan trọng vào việc giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Nằm ẩn mình giữa những dãy núi xanh thẳm của vùng trung du Quảng Nam, khu di tích Mỹ Sơn từng là trung tâm tôn giáo, văn hóa và nghệ thuật của Vương quốc Chăm Pa, tồn tại từ thế kỷ thứ 4 đến thế kỷ thứ 13. Các đền tháp ở Mỹ Sơn được xây dựng chủ yếu để thờ phụng thần Siva — vị thần tối cao trong Hindu giáo, thể hiện qua những kiến trúc độc đáo, hoa văn chạm khắc tinh xảo mang đậm dấu ấn văn hóa Chăm.
Tuy nhiên, trải qua hàng thế kỷ, đặc biệt là những năm tháng chiến tranh khốc liệt, khu đền tháp Mỹ Sơn đã phải hứng chịu nhiều tổn thất nghiêm trọng. Nhiều công trình bị hư hỏng nặng nề, thậm chí có những đền tháp bị phá hủy hoàn toàn. Trước nguy cơ di sản quý giá này có thể bị lãng quên và mai một, các nỗ lực bảo tồn đã được đẩy mạnh.
Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn đã phối hợp với nhiều tổ chức quốc tế và các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực bảo tồn để thực hiện các dự án trùng tu, với mong muốn khôi phục lại vẻ đẹp nguyên bản của quần thể đền tháp cổ kính này. Những nỗ lực không ngừng nghỉ đó đã giúp Mỹ Sơn từng bước hồi sinh, lấy lại được diện mạo vốn có, đồng thời bảo tồn được những giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo của một thời đại huy hoàng.
Trong suốt 25 năm qua, nhiều dự án trùng tu quy mô lớn đã được triển khai tại Mỹ Sơn với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các đối tác quốc tế. Điển hình là dự án hợp tác giữa Ban Quản lý Mỹ Sơn với UNESCO và chính phủ Italia giai đoạn 2003-2013, giúp phục dựng nhóm tháp G và các khu vực lân cận.
Dự án này không chỉ mang lại những phát hiện khảo cổ quan trọng, giúp tái hiện phần nào lịch sử huy hoàng của nền văn hóa Chăm Pa mà còn giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản.
Tiếp nối thành công đó, từ năm 2016 đến 2022, Mỹ Sơn đã tiếp tục đón nhận sự hỗ trợ từ chính phủ Ấn Độ, với các dự án trùng tu nhóm tháp A, H, K. Dự án này đã khôi phục không chỉ cấu trúc kiến trúc mà còn bảo tồn những chi tiết chạm khắc độc đáo, thể hiện tinh hoa của nghệ thuật Chăm.
Một trong những điểm nhấn quan trọng trong chiến lược bảo tồn di sản Mỹ Sơn chính là sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn các giá trị vật thể và phi vật thể. Bên cạnh việc trùng tu các công trình đền tháp, Ban Quản lý Di sản Mỹ Sơn còn chú trọng đến việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của người Chăm, như nghệ thuật múa Apsara, lễ hội Katê và các hoạt động nghi lễ truyền thống khác.
Đặc biệt, các chương trình biểu diễn nghệ thuật như "Đêm Mỹ Sơn huyền thoại" và "Huyền thoại Apsara" đã được tổ chức thường xuyên, mang đến cho du khách những trải nghiệm mới lạ và hấp dẫn, từ đó thu hút ngày càng nhiều du khách trong và ngoài nước. Sự kết hợp này không chỉ tạo nên giá trị gia tăng cho di sản Mỹ Sơn mà còn góp phần vào việc bảo tồn, truyền lại các giá trị văn hóa cho các thế hệ sau.
Với mục tiêu nâng cao trải nghiệm cho du khách, Ban Quản lý Di sản Mỹ Sơn đã không ngừng nỗ lực đổi mới trong công tác quảng bá và tiếp cận du khách thông qua các kênh truyền thông hiện đại. Việc triển khai các chương trình thuyết minh tự động đa ngôn ngữ, áp dụng công nghệ thực tế ảo (VR) và các ứng dụng chuyển đổi số đã giúp Mỹ Sơn tiếp cận hiệu quả hơn với thị trường quốc tế, mang đến những trải nghiệm sống động và hấp dẫn cho du khách khi khám phá di sản.
Cùng với đó, các dự án nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện hệ thống giao thông và dịch vụ du lịch cũng đã được thực hiện đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách trong việc tham quan, khám phá.
Những nỗ lực không ngừng nghỉ trong công tác bảo tồn và phát triển du lịch đã mang lại những kết quả ấn tượng cho Mỹ Sơn. Theo thống kê, từ năm 1999 đến nay, lượng khách du lịch đến tham quan Mỹ Sơn đã tăng trưởng đáng kể, từ vài chục nghìn lượt khách mỗi năm lên đến hàng trăm nghìn lượt.
Riêng trong năm 2023, dù chịu ảnh hưởng từ đại dịch COVID-19, Mỹ Sơn vẫn thu hút hơn 380 nghìn lượt khách, mang lại doanh thu trên 60 tỷ đồng. Đây là minh chứng rõ nét cho sức hút mạnh mẽ của di sản này, đồng thời khẳng định vị thế của Mỹ Sơn trên bản đồ du lịch Việt Nam và thế giới.
Bên cạnh những thành công đã đạt được, Ban Quản lý Di sản Mỹ Sơn cũng nhận thức rõ những thách thức đang phải đối mặt, đặc biệt là vấn đề bảo tồn bền vững trước áp lực phát triển du lịch. Với tinh thần trách nhiệm cao, các nhà quản lý và chuyên gia bảo tồn đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp hiệu quả nhằm cân bằng giữa bảo tồn di sản và phát triển kinh tế, đảm bảo rằng Mỹ Sơn không chỉ là một điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là biểu tượng văn hóa, niềm tự hào của người dân Quảng Nam nói riêng và Việt Nam nói chung.
Nhìn lại chặng đường 25 năm đã qua, có thể khẳng định rằng việc Mỹ Sơn được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới không chỉ là niềm tự hào mà còn là động lực mạnh mẽ để các thế hệ tiếp tục nỗ lực bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc.
Trong tương lai, với những định hướng và chiến lược phát triển bền vững, Mỹ Sơn sẽ tiếp tục tỏa sáng, trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá lịch sử và văn hóa, đồng thời góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Nam và Việt Nam. Những giá trị văn hóa, lịch sử, và nghệ thuật mà Mỹ Sơn mang lại không chỉ gói gọn trong biên giới quốc gia, mà còn là tài sản vô giá của nhân loại, cần được bảo tồn và phát huy để truyền lại cho các thế hệ mai sau./.
