Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI cho biết, Dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo với nhiều sửa đổi quan trọng, trong đó có những mặt hàng được bổ sung vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, một số mặt hàng được điều chỉnh thuế suất với lộ trình cụ thể, thay đổi phương pháp tính thuế, một số quy định được điều chỉnh để đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật. Những sửa đổi này sẽ có tác động rất lớn đến các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ mặt hàng, dịch vụ thuộc đối tượng điều chỉnh của luật và người tiêu dùng.
Theo ông Tuấn, Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có lẽ là một trong những Dự thảo ít chữ nhất nhưng lại ảnh hưởng lớn tới doanh nghiệp, ngành hàng. Việc soạn thảo, hoàn thiện dự luật thuế ngày càng khó khăn và vấp phải nhiều ý kiến trái chiều khi Bộ Tài chính dự kiến đưa thêm mặt hàng chịu thuế vào Dự thảo, hay tăng thuế suất. Ban soạn thảo hiện chịu sức ép lớn, quá trình thảo luận dài, do đó, cần lắng nghe ý kiến nhiều chiều để chọn phương thức tối ưu nhất.
Dưới góc nhìn doanh nghiệp, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, dự thảo về Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt vẫn có những điều khoản quy định chưa thực sự phù hợp. Đơn cử, đó là dự thảo quy định về áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là không rõ ràng, bởi, nước giải khát có đường không phải là nguồn cung cấp đường và calories duy nhất.
Bên cạnh đó, cũng có nhiều nguyên nhân gây ra thừa cân béo phì cho người dân. Thêm vào đó, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có đường không chỉ tác động lớn tới ngành nước giải khát, mà còn tác động tới các ngành công nghiệp phụ trợ như ngành mía đường, bao bì, bán lẻ và hậu cần ở Việt Nam.
Đối với đồ uống có cồn, đại diện của VBA cho biết, năm 2023 ghi nhận sự tụt dốc doanh số của các công ty sản xuất, phân phối mặt hàng đồ uống có cồn, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh rượu bia. Nên việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt vào thời điểm hiện nay sẽ tạo thêm gánh nặng cho doanh nghiệp đồ uống, khó có thể phục hồi.
Đồng thời, các thông tin về cơ sở của đề xuất tăng thuế và đánh giá tác động mới chỉ tập trung vào một mục tiêu là tăng giá bán rượu bia lên 10% hoặc 20% và tăng đều các năm, mà không có đánh giá tác động toàn diện như giảm tiêu dùng, mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tác động tới ngân sách, ảnh hưởng tới các doanh nghiệp.
Điểm qua tình hình của các doanh nghiệp trong ngành, bà Vân Anh cho biết, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường Việt Nam của Heineken ghi nhận sự sụt giảm tới hai con số. Từ năm 2021 đến nay, Sabeco tăng trưởng âm cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận. Habeco giảm 30% sản lượng tiêu thụ âm so với năm 2019, phải cắt giảm 25% lao động. Các doanh nghiệp đều ghi nhận sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận, đã có nhà máy phải đóng cửa.
Từ đó, đại diện VBA đề nghị thời điểm có hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) từ năm 2027 (thay vì 2025 như dự kiến). VBA cũng đề xuất Ban soạn thảo xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Phúc, Giám đốc Quan hệ Đối ngoại Heineken Việt Nam kiến nghị thuế suất đối với bia sẽ giữ ổn định ở mức 65% trong vòng 3 năm đầu tiên kể từ ngày Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có hiệu lực. Sau đó, 3 năm tăng thuế một lần, không quá 3-5% mỗi lần. Đồng thời, cần xem xét cẩn trọng việc tăng thuế ở thời điểm này, để doanh nghiệp có thời gian phục hồi sau giai đoạn khó khăn. Các nhà máy bia có đóng góp quan trọng cho kinh tế nhiều địa phương, vùng.
Bên cạnh đó, để đảm bảo không ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống của người dân, TS Nguyễn Quốc Việt, Viện Nghiên cứu kinh tế chính sách (VEPR) khuyến nghị, mức thuế tiêu thụ đặc biệt cần được xác định hợp lý, đủ sức điều tiết tiêu dùng. Cơ quan soạn thảo cũng cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế, một số quốc gia tăng thuế tiêu thụ đặc biệt dẫn đến người dân chuyển sang các sản phẩm giá rẻ hơn, phi chính thức, dẫn đến thất thu thuế./.
