Tiềm năng lớn trong việc phát triển nông nghiệp xanh và bền vững
Bắt đầu từ vụ Xuân năm 2024, mô hình tưới ngập khô xen kẽ - một giải pháp canh tác lúa bền vững nhằm giảm phát thải khí nhà kính - đã được triển khai thí điểm tại 5 huyện của Nghệ An: Nam Đàn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Diễn Châu và Đô Lương, với tổng diện tích 5.713 ha. Chỉ sau một năm, đến vụ Xuân năm nay, mô hình đã tiếp tục được mở rộng tại hai huyện Thanh Chương và Quỳnh Lưu, nâng tổng diện tích áp dụng lên 20.029 ha - gần gấp 4 lần so với giai đoạn đầu.
Những kết quả ấn tượng này đã được chia sẻ tại Hội thảo “Tưới ngập khô xen kẽ - Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa bền vững”, do Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An tổ chức mới đây tại TP. Vinh. Hội thảo không chỉ ghi nhận hiệu quả rõ rệt của phương pháp tưới tiết kiệm nước mà còn nhấn mạnh tiềm năng lớn trong việc phát triển nông nghiệp xanh và bền vững cho địa phương.
Không chỉ mang lại hiệu quả môi trường rõ rệt, mô hình tưới ngập khô xen kẽ còn đang mở ra một hướng đi mới cho chuỗi giá trị ngành lúa gạo Nghệ An. Theo đại diện Công ty TNHH Green Carbon Japan Việt Nam - đơn vị triển khai dự án tại địa phương – doanh nghiệp đã ký kết hợp tác với Công ty Gạo TH để thu mua lúa sản xuất theo quy trình này. Đồng thời, các thủ tục xây dựng thương hiệu “gạo giảm phát thải” đang được xúc tiến, nhằm hướng tới tiêu chuẩn quốc tế và thị trường xuất khẩu.
Để đáp ứng yêu cầu các thị trường cao cấp, gạo sản xuất theo mô hình tưới ngập khô xen kẽ sẽ được kiểm soát nghiêm ngặt về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm. Dự kiến, thông qua các hợp đồng tiêu thụ ổn định, mô hình sẽ giúp nông dân tăng thêm khoảng 10% thu nhập nhờ giá bán gạo cao hơn và bền vững hơn.
Bên cạnh lợi ích kinh tế, hiệu quả môi trường mà mô hình mang lại là rất đáng ghi nhận. Qua các vụ sản xuất đã triển khai, dự án cho thấy mức giảm phát thải khí nhà kính lên đến hơn 50% so với phương thức canh tác lúa truyền thống. Đây là con số ấn tượng, khẳng định tiềm năng đóng góp vào nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu trong nông nghiệp.
Không những thế, phương thức này còn giúp tiết kiệm nước tưới, giảm chi phí bơm, hạn chế sâu bệnh và từ đó giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật cần sử dụng - yếu tố then chốt để hướng tới một nền nông nghiệp sạch và bền vững.
Đáng chú ý, dù năng suất chỉ tăng nhẹ, nhưng mô hình lại mở ra cơ hội mới cho người nông dân thông qua việc bán tín chỉ carbon - một nguồn thu nhập bổ sung tiềm năng trong tương lai gần. Việc xác lập tín chỉ này cho diện tích lúa canh tác giảm phát thải đang được Công ty Green Carbon Japan Việt Nam tiến hành, đặt nền móng cho việc thương mại hóa carbon trong lĩnh vực trồng lúa tại Việt Nam.
Một số thách thức cần được khắc phục
Mô hình tưới ngập khô xen kẽ không chỉ mang lại hiệu quả về kinh tế và môi trường, mà còn đặt nền móng cho việc thay đổi tập quán canh tác lúa truyền thống. Việc chuyển đổi phương pháp tưới đã góp phần cải thiện chất lượng đất, đa dạng hóa sinh thái đồng ruộng và bảo tồn tài nguyên sản xuất lúa về lâu dài – những yếu tố nền tảng cho phát triển nông nghiệp bền vững.
Nhấn mạnh về tiềm năng của mô hình, ông Vũ Duy Hoàng – Phó Giám đốc Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ, Học viện Nông nghiệp Việt Nam – cho rằng: thành công khi áp dụng mô hình trên quy mô lớn đã chứng minh tính ưu việt của kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ. Đây là tiền đề quan trọng để tiếp tục nhân rộng mô hình, hướng đến nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường.
Từ góc nhìn chính sách, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường – đánh giá mô hình này là lựa chọn đúng đắn, phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững của tỉnh Nghệ An nói riêng và cả nước nói chung, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu và quá trình hội nhập quốc tế đang diễn ra ngày càng sâu rộng.
Trên cơ sở kết quả tích cực đã đạt được, tỉnh Nghệ An dự kiến sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị liên quan để mở rộng diện tích áp dụng mô hình tưới ngập khô xen kẽ trong thời gian tới.
Tuy nhiên, tại hội thảo, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng để mô hình phát triển ổn định và hiệu quả hơn, cần sớm khắc phục một số tồn tại, trong đó có việc thiếu đồng bộ về hệ thống thủy lợi, thiết bị đo mực nước và hệ thống theo dõi, ghi nhận thông số kỹ thuật tại ruộng.
Bên cạnh đó, một số thách thức khác cũng được chỉ ra như: năng lực và nhận thức của một bộ phận nông dân và cán bộ kỹ thuật địa phương còn hạn chế. Điều này đòi hỏi cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, tập huấn và hỗ trợ kỹ thuật nhằm nâng cao hiệu quả triển khai mô hình trong thực tiễn
