Năm 2024, Đông Nam bộ (ĐNB) tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế với tổng thu ngân sách đạt hơn 733.000 tỷ đồng, chiếm 42,2% tổng thu quốc gia, vượt dự toán 3,6%. Xuất khẩu tăng trưởng mạnh, đạt 115,7 tỷ USD, chiếm 31% kim ngạch cả nước, tăng 11% so với năm trước.
Dù đã đạt được những thành tựu đáng kể, khu vực này vẫn phải đối mặt với không ít "điểm nghẽn" trong hạ tầng giao thông, kết nối vùng, quá trình giải ngân đầu tư công,….
Khơi thông các điểm nghẽn để tạo sức bật nội lực
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, quy mô GRDP của vùng Đông Nam Bộ ước đạt hơn 3,56 triệu tỷ đồng. Thu nhập bình quân đầu người ước hơn 187 triệu đồng/năm, cao nhất trong các vùng kinh tế.
Tuy nhiên, tốc độ phát triển GRDP vùng năm 2024 ước 6,38%, thấp hơn bình quân chung và đứng thứ 4 trong 6 vùng kinh tế của cả nước. Hiện nay, tăng trưởng chung của vùng đang có xu hướng chậm lại. Để phát huy sứ mệnh là một vùng động lực, một cực tăng trưởng của cả nước cần sớm đánh giá nguyên nhân và có giải pháp khắc phục kịp thời.
Vùng Đông Nam Bộ hiện đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Hạ tầng giao thông chưa theo kịp tốc độ phát triển kinh tế, giao thông kết nối các địa phương với TP Hồ Chí Minh chưa hoàn chỉnh, thiếu đồng bộ. Giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt yêu cầu. Hạ tầng giao thông kết nối cảng vẫn còn là điểm nghẽn, chưa hình thành được hệ sinh thái dịch vụ logistic đa dạng tại vùng Đông Nam Bộ nhằm đáp ứng nhu cầu lưu chuyển hàng hóa của cả vùng.
Công nghiệp là một trong 3 trụ cột quan trọng của vùng nhưng phát triển còn thiếu bền vững, giá trị gia tăng thấp, phân bổ chưa hợp lý, phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Hạ tầng giao thông kết nối cảng đang là điểm nghẽn; chưa hình thành được hệ sinh thái dịch vụ logistic đa dạng tại vùng Đông Nam Bộ nhằm đáp ứng nhu cầu lưu chuyển hàng hóa của cả vùng gồm: trung tâm phân phối, các depot cho xe tải, công rỗng, cảng cạn...; dịch vụ hải quan, kiểm tra chuyên ngành, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ thông tin, nguồn nhân lực,...
Theo Tiến sĩ Trần Đình Thiên - Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, hiện nay, hạ tầng kết nối của vùng Đông Nam bộ cũng như giao thông của TP.HCM đã có cải thiện tích cực. Đây là một trong những điều kiện nền tảng tạo cho đà tăng trưởng tốt. Năm 2025 là năm mà các tỉnh, thành khu vực này phải tiếp tục tập trung hoàn thiện hạ tầng giao thông.
Các động lực tăng trưởng khác cũng được các địa phương Đông Nam bộ cùng nhau thúc đẩy. Nhiều dự án góp phần tạo động lực cho sự phát triển và lan tỏa của khu vực phía Nam đang được triển khai. Cụ thể như các dự án ở Cần Giờ- TP.HCM; dự án công nghiệp dọc Quốc lộ 51 từ Đồng Nai xuống Vũng Tàu; dự án sân bay Quốc tế Long Thành; các dự án công nghiệp kết nối giữa Bình Dương và Bình Phước; tuyến cao tốc từ TP.HCM qua Bình Dương, Bình Phước tới Tây Nguyên...
TS. Trần Đình Thiên nhấn mạnh, một trong những điều kiện tiên quyết để TP.HCM và các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa- Vũng Tàu góp phần đạt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế là nỗ lực khai thông nguồn lực, nhất là nguồn lực vốn cho các dự án.
Các tỉnh, thành Đông Nam bộ phải tập trung, quyết liệt giải ngân đầu tư công, vì thời gian qua nhiều dự án đầu tư công chưa giải ngân tốt.
Đồng thời, các tỉnh, thành vận dụng thật sát các nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ với tinh thần giảm mạnh cơ chế trói buộc, giảm thời gian, thủ tục, giảm chi phí để triển khai nhanh các dự án.
"TP.HCM cũng như các tỉnh gắn với tinh thần cơ chế giảm các thứ trói buộc, giảm thời gian thủ tục, làm sao để chi phí giao dịch giảm 30%, điều này ảnh hưởng rất tích cực cho sự tăng trưởng. Tăng trưởng kinh tế của khu vực này cũng là nhiệm vụ mang tính quốc gia, nên có sự phối hợp, hành động giữa Trung ương và Vùng. Trong vùng có từng tỉnh cho nên đó là cộng đồng trách nhiệm để phối hợp thông suốt, nhịp nhàng, hài hòa nhất thì mới giải quyết được vấn đề" - ông Trần Đình Thiên cho biết.
Tại Đồng Nai, ông Nguyễn Hữu Nguyên- Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết, kinh tế của tỉnh đạt nhiều kết quả khả quan ngay từ quý I/2025, tạo đà thực hiện thành công mục tiêu tăng trưởng 2 con số. Tháng 2/2025, Đồng Nai thu hút tổng vốn đầu tư trên 738 triệu USD, đạt hơn 80% kế hoạch cả năm.
Các dự án giao thông trọng điểm quốc gia trong vùng Đông Nam bộ mà Đồng Nai đang cùng các tỉnh thành đẩy mạnh triển khai, thi công, hoàn thành - chính là động lực tăng trưởng cho từng tỉnh thành và cả vùng.
"Đồng Nai đặc biệt tập trung một số công trình, dự án để tạo ra động lực phát triển trong năm 2025 như đường Vành đai 3 TP.HCM, cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, đường trục trung tâm TP Biên Hòa và đường ven sông Đồng Nai" - ông Nguyên chia sẻ thêm.
Cần tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho vùng về cơ chế chính sách tạo sức lan tỏa
Bà Phan Thị Khánh Duyên, Phó giám đốc Sở Công thương tỉnh Bình Dương đánh giá, có một thực tế đáng quan ngại là hầu hết sản phẩm vùng Đông Nam Bộ chưa xây dựng được thương hiệu. Sản phẩm Việt chủ yếu là xuất khẩu thô, xuất khẩu qua trung gian hoặc gia công cho thương hiệu nước ngoài. Rất ít sản phẩm có thể xuất khẩu bằng chính thương hiệu của mình.
“Liên quan đến vấn đề này, nhiều doanh nghiệp thẳng thắn thừa nhận với chúng tôi là do nội lực yếu, chưa tập trung cho xây dựng thương hiệu, chưa định rõ hành lang pháp lý cần thực hiện để bảo vệ thương hiệu tại thị trường nhất là thị trường nước ngoài”, bà Duyên chia sẻ.
Có thể thấy, việc phát triển tại các địa phương được các doanh nghiệp quan tâm nhưng sự liên kết trong vùng hoặc giữa vùng này với vùng khác vẫn chưa có sự chặt chẽ để hình thành trung tâm sản xuất lớn cho các mặt hàng xuất khẩu chủ lực, tiến tới xây dựng thương hiệu cho vùng Đông Nam Bộ.
Để góp phần phát huy tiềm năng, lợi thế của vùng Đông Nam Bộ cũng như từng địa phương của vùng, đưa vùng Đông Nam Bộ phát triển ngày càng lớn mạnh, các chuyên gia cho rằng, các hoạt động liên kết, hợp tác giữa các địa phương trong công tác xúc tiến thương mại và xuất nhập khẩu cần được triển khai đẩy mạnh trong thời gian tới và tạo dựng các cơ chế chính thức riêng trong liên kết vùng.
Theo Tiến sĩ Phạm Ngọc Trâm, Giám đốc Viện Nghiên cứu Đông Nam bộ, Đại học Thủ Dầu Một (Bình Dương), việc Chính phủ giao chỉ tiêu tăng trưởng cho Bình Dương, Đồng Nai, TP.HCM, Bà Rịa - Vũng Tàu ở mức cao hơn năm 2024 là cần thiết, góp phần đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của khu vực phía Nam và cả nước.
Để đạt được mục tiêu này, Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho vùng về cơ chế chính sách, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án trọng điểm kết nối vùng như cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, đường Vành đai 3, Vành đai 4, cao tốc TP.HCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành, sân bay Long Thành, cũng như phát triển hệ thống đường sắt và cảng biển kết nối.
Tiến sĩ Trâm cho rằng, đối với doanh nghiệp, cần hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho sản xuất, đồng thời giảm thuế cho các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng và công nghiệp xanh.
Về thu hút đầu tư, cần đơn giản hóa thủ tục cấp phép đầu tư, giúp doanh nghiệp tiếp cận đất đai và xây dựng nhà máy nhanh chóng hơn, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng số hóa để giảm bớt các thủ tục hành chính rườm rà.
"Với giải pháp phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chúng tôi cho rằng cần đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp, hợp tác với các tập đoàn lớn để đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu cho các khu công nghiệp. Cải thiện chính sách phúc lợi và nhà ở để giữ chân người lao động chất lượng cao. Đồng thời, cần tăng cường kết nối giữa Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ thông qua các tuyến đường cao tốc, các chuỗi cung ứng nông sản chế biến, đặc biệt là phát triển các cụm đô thị công nghiệp và cảng biển để tối ưu hóa giá trị sản xuất và xuất khẩu" - tiến sĩ Trâm nêu rõ.
Khu vực Đông Nam Bộ đang nổi lên như một điểm nhấn động lực nhờ vào sự phát triển vượt bậc trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, dịch vụ logicstics và đô thị hoá. Tỷ trọng GDP của khu vực đóng góp 45% GDP cả nước và là khu vực thu hút nhiều dự án FDI nhất trong năm với trị giá hơn 10 tỷ USD. Chính bối cảnh này đã làm nổi bật đáng kể tiềm năng quan trọng của khu vực ĐNB trong việc thúc đẩy kinh tế Việt Nam những năm tới.
Để khu vực Đông Nam Bộ phát triển vượt bậc, hướng tới mục tiêu phát triển hai con số trong năm 2025, nhiều chuyên gia kinh tế, diễn giả cũng đề xuất nhiều giải pháp như các địa phương trong vùng cần khẩn trương hoàn thành kế hoạch năm được giao; phát huy thế mạnh các địa phương và khắc phục các điểm nghẽn,….
Đặc biệt, các địa phương của vùng Đông Nam Bộ cần chú trọng phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là các ngành mới nổi; thay đổi, cơ cấu lại công tác quản trị theo hướng thông minh, sử dụng công nghệ số; tăng cường quản lý an ninh, trật tự, chống tiêu cực, lãng phí; nghiên cứu, đề xuất các cơ chế chính sách, tháo gỡ khó khăn cho phát triển;…
Trước đó, tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch Hội đồng Điều phối vùng Đông Nam Bộ chủ trì Hội nghị lần thứ 5 của Hội đồng, với chủ đề: "Tăng trưởng kinh tế 2 con số vùng Đông Nam Bộ năm 2025- Thách thức, cơ hội và giải pháp".
Tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đặt ra yêu cầu, vùng Đông Nam bộ phải tăng trưởng ở mức 2 con số, ít nhất phải đạt 8% trong năm 2025 và để đạt được mục tiêu này, các tỉnh Đông Nam bộ phải vừa có giải pháp tổng thể, vừa có giải pháp cụ thể cho từng dự án.
Thủ tướng nhấn mạnh, các địa phương trong vùng đều có điều kiện, cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần tự lực, tự cường, tăng cường tiết kiệm chi để tập trung cho các dự án lớn với một phần hỗ trợ từ Trung ương. Nếu các dự án lớn này hoàn thành sẽ góp phần tăng trưởng 2 con số.
Thủ tướng đặt niềm tin, với sự quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân của các địa phương trong vùng sẽ thực hiện được mục tiêu này. Bởi theo Thủ tướng, vấn đề này không thể không thực hiện được, vì Đông Nam bộ là vùng kinh tế trọng điểm, phải đi trước, phải gương mẫu phải thực hiện các giải pháp để Vùng thực hiện bằng được mục tiêu này./.
