Ngân hàng Silicon Valley sụp đổ trong chưa đầy 48 giờ như thế nào?

Rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu

Ngân hàng Silicon Valley Bank (Mỹ) bất ngờ ngừng hoạt động vào hôm qua 10/3. Việc ngân hàng này “sụp đổ” đã làm rung chuyển thị trường toàn cầu và khiến hàng tỷ USD tiền gửi bị mắc kẹt.

SVB sụp đổ sau khi khách hàng đổ xô tới rút tiền trong tuần này do lo lắng về tình trạng tài chính của ngân hàng này. Đây là vụ sụp đổ ngân hàng thương mại lớn thứ nhì trong lịch sử nước Mỹ sau vụ ngân hàng Washington Mutual (WaMu) sụp đổ năm 2008 vào thời kỳ khủng hoảng tài chính toàn cầu. Giới chức điều hành ngân hàng bang California ngay lập tức đóng cửa SVB và chỉ định Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi liên bang (FDIC) là nơi nhận tiền bán các tài sản của SVB sau này.

Theo Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ, kể từ ngày 13/3, tất cả những người gửi tiền sẽ có quyền rút các khoản tiền đã được bảo hiểm. Tuy nhiên, tính đến cuối năm 2022, khoảng 89% trong số 175 tỷ USD tiền gửi tại Silicon Valley Bank không được bảo hiểm. Hiện chưa có giải pháp cho số tiền gửi không được bảo hiểm.

Silicon Valley Bank là ngân hàng lớn thứ 16 của Mỹ tính theo tài sản. Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ đang chạy đua để tìm 1 ngân hàng khác sẵn sàng sáp nhập với Silicon Valley Bank.

Mặc dù, Tổng Công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ hy vọng sẽ thực hiện một vụ sáp nhập như vậy vào thứ Hai tuần sau, để bảo vệ các khoản tiền gửi không được bảo đảm, song Reuters dẫn nguồn tin cho biết, chưa có thỏa thuận nào là chắc chắn. Cơ quan xếp hạng tín dụng S&P dự kiến Silicon Valley Bank sẽ phá sản do các khoản nợ.

Một số nhà phân tích dự báo lĩnh vực tài chính ngân hàng sẽ chịu nhiều tổn thất. Vụ sụp đổ Silicon Valley Bank làm tăng rủi ro trong lĩnh vực ngân hàng và cho thấy tính dễ bị tổn thương của các ngân hàng trong bối cảnh chi phí lãi vay ngày càng tăng. Tuy nhiên, sau cuộc gặp với các nhà quản lý ngân hàng vào hôm 10/3, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen bày tỏ "hoàn toàn tin tưởng" vào khả năng ứng phó với tình hình.

Ngân hàng Silicon Valley Bank đã dừng hoạt động sáng 10/3 (giờ Mỹ).

"Đế chế" 40 năm lại chấm dứt trong 48 giờ?

Đáng chú ý, Tờ Wall Street Journal đã đưa ra một số câu hỏi và giải đáp để giải thích vì sao SVB - ngân hàng lớn thứ 16 của Mỹ với khối tài sản 209 tỷ USD đã sụp đổ chỉ trong chưa đến 48 giờ. Vậy điều đó xảy ra như thế nào?

SVB là ngân hàng gì?

SVB Financial là công ty mẹ của Silicon Valley Bank, ngân hàng phục vụ nhiều startup và công ty đầu tư mạo hiểm ở Thung lũng Silicon. Trong đại dịch, những khách hàng đó đã tạo ra rất nhiều tiền mặt dẫn đến lượng tiền gửi tăng đột biến tại ngân hàng này. Kết thúc quý I/2020, SVB có tổng số tiền gửi hơn 60 tỷ USD. Tuy nhiên, con số đó đã tăng vọt lên gần 200 tỷ USD vào cuối quý I/2022.

SVB làm gì với số tiền đó?

SVB Financial đã dùng hàng chục tỷ USD để mua hai loại tài sản được coi là an toàn nhất, chủ yếu là trái phiếu chính phủ Mỹ dài hạn và chứng khoán đảm bảo bằng tài sản thế chấp được chính phủ hậu thuẫn. Quy mô danh mục chứng khoán của SVB đã tăng từ khoảng 27 tỷ USD trong quý I/2020 lên 128 tỷ USD vào cuối năm 2021.

Tại sao điều đó lại là rắc rối?

Có thể nói, những chứng khoán trên hầu như không có rủi ro vỡ nợ. Vấn đề này không hẳn lớn trừ khi ngân hàng đột ngột cần bán ra số chứng khoán đó. Do lãi suất thị trường đã tăng cao hơn rất nhiều, số trái phiếu trên đột nhiên có giá trị thấp hơn rất nhiều trên thị trường mở so với giá trị ghi trên sổ sách của ngân hàng. Kết quả là ngân hàng phải bán lỗ và bán càng nhanh càng tốt để không bị lỗ nặng hơn.

Khoản lỗ chưa thực hiện của SVB trên danh mục đầu tư chứng khoán đến cuối năm 2022 (chênh lệch giữa số tiền đã đem đi đầu tư và giá trị hợp lý của chúng - "fair value") đã tăng lên hơn 17 tỷ USD.

Còn vấn đề nào nữa?

Cùng lúc, dòng tiền gửi vào SVB đã đảo chiều do khách hàng của họ cạn tiền mặt sau một thời gian đốt tiền, gặp khó trong kinh doanh và khó huy động vốn mới.

Việc lãi suất huy động tăng mạnh theo các đợt tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã khiến chi phí huy động tiền gửi trở nên đắt đỏ hơn nhiều. Lượng tiền gửi tại SVB giảm từ gần 200 tỷ USD vào cuối tháng 3/2022 xuống còn 173 tỷ USD vào cuối năm đó.

Sang năm 2023, tình hình còn có phần nghiêm trọng hơn. Ngày 19/1, SVB dự báo tiền gửi sẽ giảm trung bình một chữ số. Tuy nhiên, đến 8/3, họ đã điều chỉnh dự báo lên mức hai chữ số.

Dự định của SVB là gì?

Ngày 8/3, SVB cho biết đã bán một lượng lớn trái phiếu trị giá 21 tỷ USD vào thời điểm bán ra, chịu lỗ khoảng 1,8 tỷ USD (sau thuế). Mục đích của ngân hàng là thiết lập lại mặt bằng thu nhập từ lãi suất đồng thời tăng cường sức khỏe của bảng cân đối kế toán để đáp ứng nhu cầu rút tiền tiền ẩn cũng như tài trợ cho các khoản vay mới. Ngoài ra, SVB cũng đặt kế hoạch huy động thêm 2,25 tỷ USD vốn mới.

Tại sao kế hoạch thất bại?

Sau thông báo vào tối 8/3, mọi thứ đã trở nên tồi tệ hơn đối với SVB. Cổ phiếu của họ lao dốc mạnh, khiến việc huy động vốn mới càng khó khăn hơn và cuối cùng, SVB phải hoãn kế hoạch phát hành cổ phiếu. Thậm chí, một số công ty đầu tư mạo hiểm đã bắt đầu tư vấn cho các công ty trong danh mục rút tiền gửi khỏi SVB.

Theo hồ sơ của các cơ quan quản lý California, đến ngày 9/3, khách hàng đã rút 42 tỷ USD tiền gửi khỏi SVB. Điều này khiến SVB rơi vào cảnh cạn kiệt tiền mặt.

Điều gì sẽ xảy ra với tiền gửi của khách hàng?

Không ít khoản tiền gửi đủ lớn để không thuộc diện được FDIC bảo lãnh. SVB cho biết ước tính đến cuối năm ngoái, có 151,5 tỷ USD tiền gửi là các khoản có quy mô vượt quá giới hạn bảo hiểm của FDIC.

Ngày 10/3, FDIC thông báo khách hàng của SVB sẽ có toàn quyền tiếp cận các khoản tiền gửi được bảo hiểm vào sáng thứ Hai tuần sau. Đến nay, cơ quan này vẫn chưa xác định được lượng tiền gửi không được bảo hiểm. Tuy nhiên, những người gửi tiền không được bảo hiểm sẽ nhận được một khoản trả trước trong tuần tới. Các trường hợp còn lại sẽ nhận được "chứng chỉ nhận tiền" sau khi FDIC thanh lý tài sản của SVB.

Tại sao cổ phiếu các ngân hàng khác bị ảnh hưởng?

Vốn dĩ, niềm tin của nhiều nhà đầu tư vào nhóm cổ phiếu ngân hàng đã bị lung lay sau vụ sụp đổ của ngân hàng Silvergate cách đây không lâu. Đến vụ sụp đổ của SVB, nhà đầu tư đã ồ ạt bán tháo cổ phiếu ngân hàng.

Cổ phiếu của một số ngân hàng cỡ trung như First Republic Bank và Signature Bank đã bị tạm ngừng giao dịch vào sáng 10/3 vì giảm giá quá sâu.

Tác động của lãi suất tăng đối với danh mục đầu tư chứng khoán của các ngân hàng không chỉ giới hạn trong SVB. Tại tất cả những ngân hàng được FDIC bảo lãnh, tổng giá trị khoản lỗ chưa thực hiện trên danh mục đầu tư chứng khoán lên tới 620 tỷ USD tính đến quý IV/2022.

Bài học rút ra là gì?

Một trong những câu hỏi lớn được đặt ra sau sự kiện SVB sụp đổ là những ngân hàng nào đã đánh giá sai về sự tương xứng giữa một bên là chi phí và "tuổi thọ" của lượng tiền gửi mà họ huy động được và bên còn lại là lợi suất và kỳ hạn của tài sản mà họ sở hữu. Điều này rất khác so với câu hỏi về những khoản nợ xấu khổng lồ đã thổi bùng lên cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Khi tiền chảy vào các ngân hàng trong đại dịch, việc mua trái phiếu ngắn hạn hoặc giữ tiền mặt sẽ giúp các nhà băng tránh khỏi rủi ro lãi suất tăng. Tuy vậy, điều này làm giảm thu nhập. Và không may cho họ, đặc biệt là SVB, chính việc đi tìm "lợi suất" an toàn đã gây ra rắc rối không hề nhỏ.