Theo thống kê của Cục Hải quan, Bộ Tài chính, từ đầu năm đến 15/10, tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 368,13 tỷ USD, tăng 16,14% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện là nhóm hàng xuất khẩu có kim ngạch lớn nhất đạt gần 82 tỷ USD.
Dù kim ngạch xuất khẩu của mặt hàng điện, điện tử, máy tính và linh kiện vẫn giữ nhịp tăng trưởng, nhưng các thị trường nhập khẩu ngày càng có quy định nghiêm ngặt bên cạnh yêu cầu chất lượng đòi hỏi các sản phẩm khi lên kệ hàng phải vượt qua các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn môi trường, trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, quyền sở hữu trí tuệ... Công ty Cổ phần Công nghệ Công nghiệp Vconnex đã xuất khẩu thành công 10.000 camera "make in Việt Nam" cùng nền tảng VMS (Video Management System), nền tảng IoT sang thị trường châu Âu, trong quý II/2025.
Ông Bùi Tiến Dũng, Giám đốc Khách hàng Doanh nghiệp, Công ty Cổ phần Công nghệ Công nghiệp Vconnex, chia sẻ: Để có thể bước chân vào thị trường châu Âu, hệ thống camera của doanh nghiệp đã vượt qua nhiều đánh giá về tiêu chuẩn từ công nghệ đến quy trình sản xuất. Người tiêu dùng EU kỹ tính nhưng có xu hướng gắn bó với sản phẩm có thương hiệu. Họ thường tìm hiểu kỹ thông tin sản phẩm, dây chuyền sản xuất, bao bì, cách đóng gói và đề cao yếu tố môi trường. Các doanh nghiệp trong ngành tại Việt Nam hiện đang gặp khó khăn khi xuất khẩu sản phẩm vào EU.
“Trong đó, EU được coi là thị trường có tiêu chuẩn lớn, phức tạp, thay đổi liên tục. Các yêu cầu về pháp lý về tiêu chuẩn chất lượng rất khắt khe, mặt bằng chung là các doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được yêu cầu về hệ thống quản lý chất lượng, hệ thống truy suất nguồn gốc, hệ thống về quản lý phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn quốc tế. Cùng với đó là chi phí và thời gian dành cho kiểm định, kiểm thử cho các thiết bị đạt tiêu chuẩn quốc đang là gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp, dẫn đến áp lực lên giá thành sản phẩm, giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm”, ông Dũng, phân tích.
Các thị trường xuất khẩu chính của ngành điện tử là Mỹ, châu Âu, Trung Quốc, Hàn Quốc. Trong đó, xuất khẩu máy tính, linh kiện điện tử, điện thoại sang châu Âu - châu Mỹ gần 50% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, tại các thị trường này, sản phẩm ngành điện tử của Việt Nam đang chịu tác động tác động bởi chính sách thuế quan của Mỹ. Cùng vói đó, EU ban hành hơn 60 hành động về thỏa thuận xanh, quy định mới về thẩm định chuỗi cung ứng là quá trình xem xét, đánh giá và xác minh toàn bộ chuỗi cung ứng từ nguyên liệu thô đến phẩm phân phối sản phẩm cuối cùng. Nếu trước đây nhiều tiêu chuẩn, quy chuẩn khuyến khích doanh nghiệp tự nguyện áp dụng thì hiện nay các thị trường đã luật hóa và khiến những tiêu chuẩn này trở thành bắt buộc nếu muốn duy trì mối quan hệ hợp tác, mở rộng thị trường.
Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Trưởng Nhóm nghiên cứu VCCI chia sẻ: Không tuân thủ quy định này, có thể dẫn đến việc bị cấm bán sản phẩm hoặc phạt hành chính nghiêm trọng. Một loạt các chỉ thị và tiêu chuẩn bắt buộc áp dụng với các sản phẩm điện, điện tử khi muốn xuất khẩu. Điều quan trọng hiện nay là doanh nghiệp cần phải tìm hiểu và nắm rõ những quy định, chính sách đang và sẽ tác động tới ngành hàng, sản phẩm mà doanh nghiệp mình sản xuất, xuất khẩu sang các thị trường để có sự chuẩn bị, chuyển đổi phù hợp. Việc thực hiện những tiêu chuẩn xanh của EU không chỉ là câu chuyện của riêng một thị trường mà còn là việc chuyển đổi xanh để đáp ứng xu hướng thị trường chung trong tương lai.
Để giảm thiểu rủi ro bị điều tra phòng vệ thương mại, duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế, các chuyên gia khuyến nghị, doanh nghiệp điện tử Việt cần tìm hiểu và cập nhật thường xuyên các quy định phòng vệ thương mại của các nước nhập khẩu, đặc biệt các thị trường “nhạy cảm” như Mỹ và EU. Mỗi doanh nghiệp thiết lập hệ thống quản lý truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, chứng minh tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa rõ ràng. Song song đó, cần đa dạng hóa thị trường và sản phẩm xuất khẩu; cạnh tranh bằng chất lượng thay vì chỉ tập trung vào giá cả.
Cùng quan điểm, bà Trần Thị Minh Thu, phòng Hội nhập và WTO, VCCI nhấn mạnh: Quan trọng nhất là doanh nghiệp Việt Nam cần bảo đảm luôn tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật Việt Nam về lao động và môi trường; rà soát và ngăn chặn kịp thời mọi rủi ro, nguy cơ vi phạm và lưu trữ đầy đủ các giấy tờ, bằng chứng trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Cùng với đó, doanh nghiệp phải chủ động nắm bắt thông tin, chính sách, tuân thủ tốt yêu cầu về xuất xứ hàng hóa của từng thị trường để tránh phát sinh rủi ro phòng vệ thương mại. Các doanh nghiệp điện – điện tử Việt Nam chủ động hơn trong việc điều chỉnh sản phẩm và kế hoạch xuất khẩu, giảm rủi ro bị từ chối hoặc thu hồi hàng hóa. Song các quy định mới, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật luôn cập nhật tại các thị trường, do đó, Nhà nước cần đẩy mạnh hoạt động nâng cao nhận thức ứng phó phòng vệ thương mại cho các doanh nghiệp điện, điện tử Việt Nam.
