Thống kê từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, tính đến nay, Việt Nam đã đối mặt với 297 vụ việc phòng vệ thương mại do các đối tác nước ngoài khởi xướng. Bên cạnh các vụ việc mới, doanh nghiệp Việt Nam tiếp tục phải xử lý hơn 100 vụ việc từ những năm trước đang trong quá trình điều tra, rà soát áp dụng biện pháp. Việc ký kết và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới mở ra nhiều cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam khẳng định vị thế trên thị trường. Các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Các hoạt động thương mại quốc tế được tạo thuận lợi hơn nhờ việc hàng rào thuế quan và phi thuế quan được cắt giảm, giúp hàng hóa tăng sức cạnh tranh. Tuy nhiên, hoạt động xuất nhập khẩu đối diện không ít thách thức từ các biện pháp phòng vệ thương mại và lẩn tránh phòng vệ thương mại. Do đó, doanh nghiệp Việt Nam cần tuân thủ quy định xuất xứ để tránh rủi ro từ các cuộc điều tra phòng vệ thương mại.
Đây là nội dung được các chuyên gia thông tin tại tọa đàm hội thảo “Tăng cường năng lực phòng vệ thương mại trong lĩnh vực công nghiệp tại Việt Nam” do Cục Phòng vệ Thương mại, Bộ Công Thương tổ chức vừa qua”.
Bà Nguyễn Hằng Nga, Phó trưởng phòng Phòng xử lý và phòng vệ thương mại nước ngoài, Cục Phòng vệ thương mại, nhận định: Thương mại quốc tế đang diễn biến rất nhanh và phức tạp. Môi trường thương mại hiện nay thay đổi rất nhiều so với trước đây; ngoài những cơ hội, thuận lợi từ các hiệp định thương mại tự do (FTAs) mang lại, doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam cũng đối mặt với nhiều hình thức điều tra phòng vệ thương mại khác nhau. Số vụ điều tra phòng vệ thương mại, chống bán phá giá ngày càng gia tăng. Đáng lưu ý, các thị trường lớn đang đưa ra các quy định khắt khe hơn về xuất xứ, giá trị gia tăng nội địa và công nhận “kinh tế thị trường". Những mặt hàng dễ bị nhắm không chỉ là các sản phẩm truyền thống như sắt thép, dệt may, da giầy sử dụng nhiều lao động, có hàm lượng giá trị gia tăng thấp hoặc sử dụng nguyên liệu đầu vào từ các quốc gia bị điều tra thường xuyên mà còn nhắm đến các sản phẩm có giá trị thấp như vỏ viên con nhộng, túi giấy, hộp nhựa… “Thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là làm sao tận dụng được lợi thế từ FTAs để đẩy mạnh xuất khẩu mà vẫn phòng ngừa được các rủi ro từ điều tra phòng vệ thương mại.Bên cạnh đó, doanh nghiệp, ngành hàng cũng phải có chiến lược sản xuất kinh doanh hợp lý, chứng minh nguồn gốc xuất xứ rõ ràng”, bà Nguyễn Hằng Nga nêu vấn đề.
Cùng quan điểm với bà Nga, bà Trần Minh Thu - Phòng WTO và hội nhập quốc tế của VCCI, nhận định: Xu hướng phòng vệ thương mại ngày càng trở nên phức tạp và khó khăn với doanh nghiệp, đặt ra nhiều yêu cầu mới của các thị trường xuất khẩu. Cụ thể, Châu Âu đưa ra một loạt các quy định cho sản phẩm khi nhập khẩu vào thị trường này, điển hình EU đang thiết lập các quy định pháp luật mới về thẩm định chuỗi cung ứng là quá trình xem xét, đánh giá và xác minh toàn bộ chuỗi từ nguyên liệu thô đến phẩm phân phối sản phẩm cuối cùng, đều tuân thủ các tiêu chuẩn về đạo đức, bền vững và pháp lý, ngăn chặn và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến con người và môi trường. Cùng với đó là hàng loạt hành động tại thỏa thuận xanh châu Âu, để duy trì thị phần, doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động quản trị rủi ro, bảo đảm minh bạch, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm xã hội. Nếu doanh nghiệp Việt không đáp ứng được các tiêu chuẩn, quy định có thể bị loại khỏi chuỗi cung ứng, hoặc bị chế tài chính. Tuy nhiên, tín hiệu đáng mừng là các doanh nghiệp đã có sự chủ động tìm hiểu thông tin về các biện pháp phòng ngừa, hệ thống cảnh báo sớm của VCCI.
Dưới góc độ doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu lớn, ông Bạch Thăng Long - Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty May 10 chia sẻ, ngành may mặc của Việt Nam đối mặt với nhiều rủi ro khi bước ra thị trường xuất khẩu. Với những ngành hàng có sự tăng trưởng đột biến trong thời gian ngắn sẽ có nguy cơ bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại của các thị trường xuất khẩu. Hơn nữa, trong ngành may mặc, tỷ lệ nguyên phụ liệu nhập Trung Quốc đến 60-70% đây cũng là rủi ro đáng lo ngại sẽ bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, do đó, các doanh nghiệp cần chủ động gia tăng năng lực ứng phó. Để duy trì các đơn hàng lớn, tận dụng tốt ưu đãi từ hiệp định EVFTA, Tổng Công ty May 10 đã chủ động minh bạch nguồn gốc nguyên liệu, gia tăng tỷ lệ nguyên liệu xanh cho mặt hàng vải, chuyển đổi năng lượng trong quá trình sản xuất.
Để tăng cường năng lực ứng phó cho doanh nghiệp Việt, Cục Phòng vệ Thương mại, Bộ Công Thương phối hợp cùng Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), các hiệp hội ngành hàng triển khai Hệ thống cảnh báo sớm, tổ chức hơn 100 khóa đào tạo, hội thảo mỗi năm giúp năng lực ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại, để các doanh nghiệp Việt Nam chủ động ứng phó kịp thời với các vụ phòng vệ thương mại, nhằm bảo vệ hợp lý các nhà sản xuất hàng Việt Nam xuất khẩu. Nhờ đó, đến nay, Việt Nam đã bảo vệ thành công hơn 50% số lượng phòng vệ thương mại, giúp nhiều ngành hàng giữ vững thị trường xuất khẩu hàng tỷ USD.
