Còn nhiều khó khăn thách thức
Báo cáo tại cuộc họp lấy ý kiến các chuyên gia kinh tế và các Bộ, ngành chức năng về dự thảo Chiến lược sản xuất Hydrogen và Kế hoạch triển khai các dự án điện khí, điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch điện VIII, Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, thực tế triển khai dự án điện khí (bao gồm các khâu: lựa chọn nhà đầu tư; lập, phê duyệt FS; đàm phán hợp đồng mua bán điện; thu xếp vốn vay và thực hiện hợp đồng EPC) cần khoảng thời gian từ 7-8 năm.
Đối với dự án điện gió ngoài khơi, thời gian thực hiện cần khoảng từ 6-8 năm kể từ lúc khảo sát. Do đó, việc triển khai các dự án điện khí, điện gió ngoài khơi để đáp ứng tiến độ đưa vào vận hành trước năm 2030 là thách thức không hề nhỏ và cần sự quan tâm của các cấp có thẩm quyền cũng như sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị có liên quan nhằm góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia cũng như thực hiện mục tiêu trung hoà cacbon vào năm 2050 như cam kết của Việt Nam tại COP 26.
Chia sẻ thêm về khó khăn trong sản xuất điện khí, Tổng giám đốc Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) Phạm Văn Phong cho biết: Hiện chúng ta chưa có chính sách về tài chính, cơ chế bao tiêu sản lượng điện khí, cơ chế chuyển ngang giá khí sang giá điện... Điều đó đã khiến các dự án đầu tư không xác định được khả năng thu hồi vốn, thu xếp vốn, không xác định được lượng LNG cần nhập khẩu bao nhiêu để bảo đảm mức giá khí cạnh tranh trong ký kết hợp đồng nhập khẩu LNG cho sản xuất điện. Tất cả các vướng mắc trên đã làm nguy cơ chậm tiến độ của các dự án điện khí.
“Cho đến nay Việt Nam mới chỉ có duy nhất kho chứa và cảng nhập LNG tại khu vực Thị Vải tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu của PV GAS đã được hoàn thành và sẵn sàng cung cấp LNG tái hóa cho các hộ tiêu thụ tại khu vực Đông Nam Bộ. Các kho cảng khác, bao gồm một số cảng nhập được quy hoạch tích hợp trong các dự án nhiệt điện LNG, hiện đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc kể cả các vấn đề về điều kiện kỹ thuật và các quy định có liên quan. Như vậy, có thể thấy hạ tầng nhập khẩu LNG còn rất thiếu để bảo đảm mục tiêu đặt ra trong Quy hoạch điện VIII. Ngoài ra, việc chưa xem xét để kết nối hạ tầng nhập khẩu LNG và các nhà máy điện sẽ không tối ưu được nguồn lực, giảm hiệu quả đầu tư và lãng phí tài nguyên cảng biển của Việt Nam.”- ông Phong nhấn mạnh.
Còn theo Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) Lê Mạnh Hùng cho biết: Ngoại trừ Hydrogen, hiện các lĩnh vực liên quan đến thực hiện Quy hoạch điện VIII thuộc trách nhiệm của PVN đều đang được triển khai. Tuy nhiên do thiếu các cơ chế, chính sách cho điện khí, điện gió ngoài khơi nên rủi ro rất cao cho nhà đầu tư. Nói về điện gió ngoài khơi, ông Hùng cho hay, do tương đồng với các hoạt động dầu khí ngoài khơi nên được các nước trên thế giới gắn với hoạt động của dầu khí ngoài khơi, như: Khảo sát đáy biển, điều tra thực địa... và điều này PVN hoàn toàn làm được, vấn đề là thiếu cơ chế, chính sách, quy hoạch và chưa có địa điểm, chưa có cơ quan quản lý nào chịu trách nhiệm quyết định phê duyệt.
Cần sớm ban hành các cơ chế, chính sách
Đánh giá cao sự chủ động, tích cực của Bộ Công Thương trong triển khai nhiệm vụ, tham vấn các chuyên gia, cơ quan quản lý, bên cạnh đó các ý kiến chuyên gia phát biểu tại hội thảo cũng nêu bật những khó khăn, thách thức mà nếu không có sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị cùng những giải pháp cấp bách, kịp thời,
Dẫn chứng kinh nghiệm thực tiễn, TS Lê Đăng Doanh - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng nhiệm vụ phát triển năng lượng hiện nay rất cấp bách, cần phải có những cách làm mới, quyết liệt, thậm chí có việc phải như “thời chiến”. Do đó, Bộ Công Thương cần có báo cáo chi tiết, liệt kê các vấn đề đang gặp khó khăn, vướng mắc và phân định rõ từng vấn đề của từng Bộ, ngành, địa phương quản lý, chịu trách nhiệm để báo cáo Chính phủ, từ đó báo cáo lên Quốc hội, Bộ Chính trị để có hướng chỉ đạo giải quyết sớm. Mà trước hết đề nghị giải quyết vấn đề giá điện theo cơ chế thị trường mềm dẻo hơn. Đồng thời cần lập nhóm tổng hợp gồm các chuyên gia của Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các chuyên gia kinh tế - năng lượng… để cùng phối hợp giải quyết. Mặt khác, cần báo cáo Bộ Chính trị giao cho Chính phủ xây dựng cơ chế khoán, cơ chế giá điện, cơ chế lập các nhóm công tác để tận dụng tiềm năng điện gió và các vấn đề cấp bách khác…
Đồng quan điểm với các chuyên gia, ông Nguyễn Tiến Thỏa – Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam đã nhấn mạnh: Nếu cứ để cơ chế mua điện giá cao, bán giá thấp như hiện nay thì không thể hoàn thành các mục tiêu và kế hoạch mà Quy hoạch điện VIII cũng như của Ngành đề ra, nhất là trong mua bán với quốc tế. Chúng ta phải xác định rõ, nếu áp dụng như vậy thì 2 vấn đề sẽ xảy ra đó là EVN thua lỗ và phá sản, hoặc nhà nước phải cấp bù phần giá chênh, hoặc phải có chính sách giảm thuế, giảm phí… làm sao để đảm bảo EVN không bị lỗ do giá bán thấp hơn giá mua. Phải có chính sách giảm thuế, phí làm sao để hạ chi phí. Giá đầu vào do thị trường quyết định, còn giá đầu ra do Nhà nước ấn định thì muôn đời không làm được. Do vậy, ông Thoả đề nghị sớm sửa Luật Điện lực để đảm bảo giá điện tính đúng, tính đủ. Nút thắt tài chính cụ thể về giá phải giải quyết và thể hiện rõ trong giải pháp, kiến nghị kể cả với điện khí và điện gió.
Theo ông Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho rằng, cần phải có một liên kết triệt để liên quan đến các vấn đề triển khai nền tảng, trong đó có các vấn đề đã đặt ra, đã trao đổi ở các diễn đàn khác nhau. Cần phải có nghị quyết triệt để của Quốc hội cho phép Chính phủ, các bộ, ngành và các doanh nghiệp được triển khai song song với quá trình hoàn thiện các khung khổ pháp lý. Như trao đổi hôm nay thì phải sửa đổi, bổ sung hầu hết từ Luật đầu tư đến Luật điện lực, Luật giá, Luật đấu thầu... Nếu chờ sửa luật sẽ rất lâu. Bộ Công Thương với tư cách là đầu mối cơ quan tham mưu cho Chính phủ, cần có đề xuất với Quốc hội để có một nghị quyết triệt để về triển khai quyền bình đẳng trong đó có tất cả các nguồn điện như điện gió ngoài khơi, điện khí, điện khí LNG…
Trên cơ sở những nội dung đã được Bộ Công Thương đưa ra thảo luận và lấy ý kiến các đơn vị tại Cuộc họp ngày 15/12/2023 trước đó để bàn giải pháp thúc đẩy triển khai thực hiện các dự án điện khí, điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch điện VIII cho thấy, việc cần báo cáo Chính phủ và Quốc hội để có chủ trương về cơ chế chính sách đặc thù nhằm tháo gỡ các vướng mắc chưa được pháp luật quy định trong quá trình triển khai các dự án điện khí và điện gió ngoài khơi là cấp thiết để đảm bảo thực hiện các dự án theo Quy hoạch điện VIII. Đồng thời, Hội nghị thống nhất cần sớm báo cáo, kiến nghị cấp thẩm quyền xem xét để có Nghị quyết, chủ trương về cơ chế, chính sách đối với các dự án điện khí và điện gió ngoài khơi.
Kết luận tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định: Những vướng mắc của các dự án điện khí, điện gió ngoài khơi đều cần phải được xem xét, giải quyết một cách khẩn trương, đồng bộ từ chủ trương đến cơ chế chính sách. Bộ trưởng cho biết, để làm được việc này, cần có sự vào cuộc tích cực của các Bộ, ngành chức năng và các địa phương liên quan, cùng với nỗ lực của Bộ Công Thương ở vai trò chủ trì. Bộ trưởng nhấn mạnh sẽ tiếp thu các ý kiến và tiếp tục nghiên cứu, tổng hợp báo cáo Chính phủ, trình cấp thẩm quyền cao hơn để có cơ chế, chính sách giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc hiện nay trong khi các Luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan chưa sửa đổi được./.
