Trái Đất - nền tảng của sự sống đang bị suy thoái với tốc độ chưa từng có trong lịch sử. Những mảng xanh của rừng từng ngày bị đốt cháy, co hẹp lại. Nhiều loài thú bị giết vô tội vạ giờ đã hoặc gần như tuyệt chủng vì thiếu môi trường sống. Biển bị khai thác quá mức, rác thải nhựa tràn ngập giết mòn bao sinh vật biển...
Vì thế, năm 2022, Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc quyết định lựa chọn chủ đề Ngày Môi trường Thế giới (5/6) là “Chỉ một Trái Đất,” nhằm kêu gọi các quốc gia cùng nhau xây dựng lối sống bền vững, hài hòa với thiên nhiên hơn. Với Việt Nam, chủ đề trên cũng là thông điệp để nhắc nhớ cộng đồng về tầm quan trọng của việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng, bảo vệ môi trường và tạo động lực cho các nỗ lực xây dựng “tương lai xanh” của đất nước.
Khẩn cấp “chữa lành” cho Trái Đất
Bà Caitlin Wiesen - Trưởng Đại diện Thường trú Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, nhấn mạnh Trái Đất đang phải đối mặt tình trạng khẩn cấp với ba vấn đề lớn: Khí hậu nóng lên nhanh hơn dự đoán; môi trường sống bị mất đi cộng với các áp lực khác khiến khoảng 1 triệu loài đang bị đe dọa tuyệt chủng; tình trạng ô nhiễm không khí, đất và nước.
Cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, “ngôi nhà tự nhiên” của Việt Nam hiện nay đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái đa dạng sinh học nghiêm trọng. Đi kèm với đó là thách thức lớn về ô nhiễm môi trường không khí, nguồn nước, suy thoái đất, rác thải nhựa đại dương và tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu.
Số liệu thống kê cho thấy cả nước hiện có khoảng 7,6 triệu hécta đất đang chịu tác động của thoái hóa, hoang hóa dẫn tới sa mạc hóa. Tây Bắc, Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ là 3 khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất của thực trạng này. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia phải chịu ảnh hưởng cực kỳ nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. Ngoài các hiện tượng thời tiết bất thường ngày càng gia tăng cả về số lượng và mức độ tác động thì tình trạng xâm nhập mặn do nước biển dâng đang diễn ra mạnh ở những vùng ven biển như ở Đồng bằng sông Cửu Long…
“Do vậy, Việt Nam cần có những nỗ lực phối hợp để chuyển đổi nền kinh tế và xã hội theo hướng xanh và bao trùm hơn, kết nối nhiều hơn với thiên nhiên. Đặc biệt là cần một công cuộc ‘đổi mới về môi trường và khí hậu’ để có được sự phục hồi kinh tế xanh sau đại dịch COVID-19 đồng thời vẫn bảo vệ được các nguồn tài nguyên và môi trường cho thế hệ tương lai,” bà Caitlin Wiesen khuyến nghị.
Khẳng định “ngôi nhà tự nhiên” của Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái nghiêm trọng, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cũng nêu quan điểm cần phải có những nỗ lực phối hợp để chuyển đổi nền kinh tế và xã hội theo hướng “xanh” và bao trùm hơn, kết nối nhiều hơn với thiên nhiên. “Chúng ta phải ngừng các hành động gây hại và thực hiện nhiều hơn nữa các hành động để chữa lành cho Trái Đất,” Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh.
Hiện nay, công cuộc đổi mới về môi trường đang được Chính phủ Việt Nam nỗ lực thực hiện. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng cũng đã khẳng định một trong những định hướng trọng tâm trong phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030 là “lấy bảo vệ môi trường sống và sức khoẻ nhân dân.”
Đặc biệt, tuyên bố mạnh mẽ tại COP26 về đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 thể hiện quyết tâm và cam kết chính trị của Việt Nam; khẳng định vị thế, trách nhiệm của Việt Nam trong việc giải quyết những thách thức nghiêm trọng của toàn cầu về khí hậu, môi trường, suy giảm của các hệ sinh thái vì một hành tinh khỏe mạnh, xây dựng một tương lai chung cho mọi sự sống.
Đổi mới tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”
Theo ông Văn Ngọc Thịnh, Gám đốc Quốc gia Tổ chức bảo tồn thiên nhiên thế giới tại Việt Nam, với công cuộc đổi mới trên, thế giới đã ghi nhận Chính phủ Việt Nam đã có rất nhiều những cam kết quan trọng hướng tới mục tiêu ngừng mất đa dạng sinh học vào năm 2030 và hoàn toàn hồi phục thiên nhiên vào năm 2050.
Ngay từ đầu năm 2021, Việt Nam đã ký kết hiệp ước nhựa toàn cầu; Chương trình 1 tỷ cây xanh; Chỉ thị về bảo vệ chim hoang dã và chim di cư; sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường; ban hành Chiến lược Quốc gia về Đa dạng sinh học cùng rất nhiều nỗ lực khác đang được tiếp tục triển khai như: tham gia mục tiêu toàn cầu về đa dạng sinh học biển, Chiến lược Quốc gia về kinh tế tuần hoàn… Đây được xem là nền tảng để tạo sự thay đổi trong thập kỷ vàng của đa dạng sinh học 2020-2030.
Với quyết tâm trên của Chính phủ Việt Nam, ông Thịnh kêu gọi các doanh nghiệp, cá nhân hãy cùng chung tay thể hiện trách nhiệm doanh nghiệp và trách nhiệm công dân để bảo vệ và bảo tồn nguồn không khí sạch, nguồn nước, nguồn đất và các nguồn tài nguyên thiên nhiên cần thiết cho sự sống, sinh kế và sự thịnh vượng.
Để chuyển hóa được những thách thức cũng như nỗ lực đổi mới trên, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đề nghị các bộ, ngành, địa phương cần có sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy và nhận thức về lối sống bền vững hài hòa với thiên nhiên; xây dựng văn minh sinh thái trong ứng xử với tự nhiên; xây dựng bộ tiêu chí văn hóa, lối sống xanh trong toàn xã hội.
Đặc biệt, các bộ, ngành và địa phương cần tập trung đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế từ “nâu” sang “xanh,” từ khai thác tràn lan tài nguyên thiên nhiên sang kinh tế tri thức, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, cácbon thấp; đầu tư cho "vốn" tự nhiên; xây dựng bộ tiêu chí văn hóa, lối sống xanh trong toàn xã hội.
Tiếp theo là thực hiện hiệu quả các mục tiêu về Thập kỷ phục hồi hệ sinh thái tự nhiên và hướng tới COP15 các bên tham gia Công ước Đa dạng sinh học; thúc đẩy mạnh mẽ phong trào toàn dân tham gia thực hiện có kết quả Chương trình trồng 1 tỷ cây xanh; bảo vệ rừng, phục hồi, trồng mới rừng ngập mặn; nâng cao tỷ lệ bảo tồn gắn với phát triển kinh tế sinh thái, sinh kế bền vững của người dân.
Ngoài ra, các địa phương cần tập trung giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường tại các lưu vực sông chính, các khu-cụm công nghiệp, làng nghề; thúc đẩy phân loại, thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; ứng dụng công nghệ tiên tiến trong tái chế, xử lý chất thải rắn, giảm dần việc chôn lấp chất thải; tăng cường các hoạt động phòng chống tội phạm về môi trường, săn bắn và buôn bán động vật hoang dã...
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng bày tỏ tin tưởng với sự quan tâm, chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, ý chí và quyết tâm của tất cả chúng ta cùng với sự hỗ trợ của các đối tác phát triển, các tổ chức quốc tế, Việt Nam sẽ đạt được nhiều thành tích trong công tác bảo vệ môi trường, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học cũng như thực hiện thành công các cam kết quốc tế.
“Tôi mong rằng, mỗi chúng ta sẽ có những đóng góp tích cực để cùng chung tay xây dựng tương lai ngôi nhà chung - Trái Đất, tạo môi trường trong lành, giữ cân bằng sinh thái cho sự phát triển bền vững của loài người,” ông Hà nhấn mạnh./.
