Nhiều rào cản trong quá trình cơ cấu lại ngành
Nhờ những chính sách hỗ trợ kịp thời của Trung ương và tỉnh, cùng với sự nỗ lực của người dân, diện mạo nông nghiệp Thanh Hóa đã có những chuyển biến tích cực. Nông sản chủ lực của địa phương không chỉ được tiêu thụ rộng rãi trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Đồng thời, việc hình thành và phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ và ứng dụng công nghệ cao đã góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Tuy nhiên, về mặt tổng quan, tái cơ cấu nông nghiệp trong tỉnh vẫn còn nhiều bất cập, chỉ dừng lại trên diện tích, chưa có nhiều chuyển biến về chất lượng. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất còn hạn chế, năng suất và chất lượng sản phẩm chưa ổn định. Bên cạnh đó, mối liên kết giữa các khâu trong chuỗi giá trị còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng nông sản bị ép giá, ảnh hưởng đến thu nhập của người nông dân.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do phần lớn diện tích đất sản xuất nông nghiệp tại Thanh Hóa đều giao cho hộ, gia đình, cá nhân quản lý nên rất nhỏ lẻ, manh mún dẫn đến việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất còn nhiều hạn chế. Đồng thời, việc thiếu liên kết sản xuất và thị trường tiêu thụ chưa phát triển đã khiến nông sản khó cạnh tranh, ảnh hưởng đến thu nhập của người nông dân.
Không chỉ vậy, hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu. Bên cạnh đó, nguồn lực đầu tư và sự tham gia của doanh nghiệp lớn vào lĩnh vực này còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng của tỉnh. Thêm vào đó, địa hình Thanh Hóa phức tạp, chia cắt mạnh, đặc biệt ở các vùng núi, cùng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, biến đổi thất thường đã gây nhiều khó khăn cho sản xuất nông nghiệp.
Ghi nhận thực tế tại huyện Như Thanh cho thấy, mặc dù nền nông nghiệp có bước “chuyển mình” từ nền nông nghiệp nhỏ lẻ, kém hiệu quả chuyển sang vùng nông nghiệp quy mô lớn. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này vẫn còn nhiều hạn chế. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất còn khiêm tốn, năng suất và chất lượng sản phẩm chưa ổn định. Bên cạnh đó, mối liên kết giữa các khâu trong chuỗi giá trị còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng nông sản bị ép giá, ảnh hưởng đến thu nhập của người nông dân.
Theo số liệu thống kê của Phòng nông nghiệp huyện Như Thanh, tính đến nay, toàn huyện đã tích tụ được hơn 1.356 ha, trong đó đa phần là đất lâm nghiệp. Số còn lại là diện tích trồng mía đường cung cấp cho nhà máy Lam Sơn và cỏ sữa cho trang trại Vinamilk. Ngoài ra, vẫn chưa có được những mô hình nông nghiệp nổi bật, chuyên canh. Điều này cho thấy, quá trình tích tụ đất đai tại huyện tuy đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và xây dựng các mô hình sản xuất hiệu quả còn chậm.
Lý giải về vấn đề này, ông Lương Hồng Sỹ, Trưởng Phòng Nông nghiệp huyện Như Thanh cho biết: “Một trong những nguyên nhân chính là do nông dân còn thiếu thông tin, kiến thức và kỹ năng canh tác hiện đại, đồng thời thiếu vốn để đầu tư vào sản xuất. Bên cạnh đó, hệ thống hạ tầng giao thông, thủy lợi ở một số địa phương còn hạn chế, gây khó khăn cho việc vận chuyển và tiêu thụ sản phẩm”.
Nỗ lực khó để nông nghiệp cất cánh
Trước những khó khăn thách thức nêu trên, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa đã đề xuất tham mưu cho UBND tỉnh thực hiện nhiều giải pháp. Trong đó, tiếp tục cơ cấu lại nông nghiệp theo hướng nông nghiệp sinh thái; áp dụng các quy trình sản xuất thân thiện môi trường. Chuyển từ ngành sản xuất sang phát triển nền kinh tế nông nghiệp, nâng cao năng suất, giá trị, xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của địa phương để nâng cao giá trị và khả năng cạnh tranh trên thị trường.
Ngoài ra, tỉnh cũng chú trọng phát triển các HTX nông nghiệp, thông qua hoạt động của các HTX, nông dân có thể liên kết sản xuất, chia sẻ kinh nghiệm, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất.
Một ví dụ điển hình là HTX Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Xuân Minh. Nhờ sự liên kết trong hợp tác xã, nông dân đã thành công trong việc chuyển đổi sang trồng lúa hữu cơ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, góp phần bảo vệ môi trường và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông nghiệp địa phương.
Bà Đỗ Thị Hoa, Giám đốc HTX Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Xuân Minh cho biết: “Sản xuất lúa hữu cơ không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Với năng suất ổn định và chất lượng vượt trội, gạo hữu cơ có giá bán cao hơn khoảng 30-50% so với gạo thông thường, giúp nông dân tăng thu nhập đáng kể. Bên cạnh gạo, rơm rạ hữu cơ còn được sử dụng làm phân bón hoặc nguyên liệu cho sản xuất nấm, tạo ra thêm giá trị kinh tế”.
Nhờ những chính sách hỗ trợ và nỗ lực của cả chính quyền và người dân, diện mạo nông nghiệp Thanh Hóa đã có những chuyển biến tích cực. Nhiều cánh đồng đã được cải tạo, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Đến này tỉnh đã hình thành các chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp với tổng diện tích lên đến 80.000 ha.
Bên cạnh đó, nông nghiệp hữu cơ của tỉnh đã có những bước tiến đáng kể trong những năm gần đây, với sự đa dạng các mô hình như lúa - cá, lúa rươi, bưởi, rau. Trong đó phải kể đến mô hình Lúa - Cá tại huyện Hà Trung diện tích 35 ha, mô hình Lúa rươi tại huyện Quảng Xương và Nông Cống với diện tích 8 ha, Bưởi hữu cơ tại huyện Yên Định, Rau hữu cơ tại huyện Đông Sơn…
Đối với lĩnh vực chăn nuôi, hiện tỉnh có 72 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chăn nuôi quy mô lớn, có vốn đầu tư nước ngoài như: Công ty chăn nuôi C.P, CJ, Japfa comfeed, Golden, Mavin, Newhope… từ đó hình thành chuỗi chăn nuôi theo hình thức gia công, đang đem lại hiệu quả cao cho người chăn nuôi khi tham gia vào chuỗi liên kết.
Về lĩnh vực lâm nghiệp, tỉnh đã hình thành 7 chuỗi liên kết sản xuất gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm với diện tích 22.578,67 ha. Thông qua các chuỗi liên kết sản xuất gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm không chỉ thay đổi tư duy sản xuất từ nhỏ lẻ manh mún sang quy mô lớn, theo định hướng thị trường của người dân mà còn góp phần nâng cao thu nhập của người dân khu vực miền núi của tỉnh.
Trong lĩnh vực thủy sản, nhờ các chính sách hỗ trợ của nhà nước và tỉnh, cùng với sự nỗ lực của người dân, ngành thủy sản Thanh Hóa đã đạt được những thành tựu đáng kể. Các mô hình nuôi trồng thủy sản theo hình thức hợp tác đã phát triển mạnh, với sự tham gia của nhiều hộ dân. Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại và liên kết chặt chẽ với thị trường, sản phẩm thủy sản của tỉnh đã có mặt trên nhiều tỉnh thành trong cả nước và được xuất khẩu ra nước ngoài.
Quá trình tái cơ cấu nông nghiệp tại Thanh Hóa đã đạt được những thành tựu đáng kể, tuy nhiên vẫn còn nhiều việc phải làm. Để đạt được mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, đồng thời tăng cường đầu tư vào khoa học công nghệ, xây dựng thương hiệu và liên kết chuỗi giá trị. Với những nỗ lực không ngừng, nông nghiệp Thanh Hóa sẽ có những bước phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai.
(Còn tiếp Bài 3: Đổi mới toàn diện hướng tới tương lai)
