Đặc điểm của cây rau Dền
Cây rau Dền cơm là cây thân thảo, thân to, đứng thẳng, phân thành các nhánh cao từ 40cm-1m. Cây có gai ở các nách lá. Phiến lá tròn, dài, thon và có hình bầu dục với phần đầu nhọn như mũi giáo. Mặt dưới lá xanh lợt, mỗi cuống có 2 gai dài gắn vào thân.
Cây rau Dền thích nghi với điều kiện khí hậu ôn đới và nhiệt đới. Do vậy cây xuất hiện ở rất nhiều các nước trên thế giới. Ở Việt Nam, cây rau Dền mọc hoang ở cả vùng núi và đồng bằng. Ngoài ra cũng được người dân trồng rộng rãi ở nông thôn và các nhà vườn.
Bộ phận dùng của cây rau Dền
Người ta sử dụng thân, lá, rễ cây rau Dền cơm để dùng làm thuốc. Thông thường họ sẽ thu hái quanh năm, rửa sạch cây rồi cắt nhỏ, phơi khô dùng dần. Chu kỳ phát triển của cây rau Dền cơm khá ngắn nên sau khoảng 25-30 ngày reo trồng người ta sẽ thu hoạch cây. Nếu muốn dùng hạt rau Dền để trồng vụ sau thì người ta sẽ thu hoạch sau 2 tháng.
Công dụng cây rau Dền
Theo y học cổ truyền, cây rau Dền có tác dụng giải nhiệt, làm mát, thông tiểu, nhuận tràng, khai khiếu rất tốt. Thân cây còn được sử dụng làm thuốc chữa bỏng nhẹ, làm tiêu mụn nhọt, giúp lợi sữa. Lá cây kích thích hệ tiêu hóa nên giúp trị táo bón, long đàm, giảm ho, viêm họng và các bệnh về đường hô hấp. Hạt rau Dền cơm dùng làm thuốc đắp trị gãy xương, băng bó chấn thương.
Điều trị gai cột sống và thoái hóa cột sống: cây Dền gai 30g, lá Lốt 30g, cây Chìa vôi 50g, cỏ Xước 30g, Tầm gửi 30g cùng với 2 lit nước. Thực hiện: đun cỏ xước, Tầm gửi, chìa vôi với 2 lít nước cho đến khi sôi thì cho Dền gai và lá Lốt vào, đun thêm 3 - 5 phút bắc ra để nguội. Sử dụng nước này uống thay nước hàng ngày.
Trật đả, ứ huyết: Sử dụng cành lá cây rau Dền hoặc dùng toàn bộ cây nấu nước uống hàng ngày. Mỗi ngày sắc 10-15g dền cơm là được.
Viêm họng, đau họng: Lấy lượng vừa đủ thân, lá cây rau Dền cơm (gai), rồi cho thêm chút muối hạt, cùng 1 - 3 lát gừng tươi. Tất cả nhai nát, nuốt nước dần. Ngày sử dụng 1-2 lần cho tới khi đỡ hẳn đau họng.
Mụn nhọt chưa vỡ: rễ cây rau dền cơm (gai) rửa sạch, giã nát, rồi đắp trực tiếp lên mụn nhọt, có tác dụng làm nhanh vỡ mủ.
Tác dụng cây rau dền trong chữa nóng trong, mắt kém: sử dụng mỗi vị 12g: Hạt muồng, hạt rau Dền cơm, hoa Mào gà. Sắc nước đặc uống hết trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
Trị bỏng da ở mức độ nhẹ: Giã nát thân và lá của cây rau Dền rồi đắp lên chỗ bị bỏng ngày 2 lần để tổn thương mau khô miệng và kéo da non.
Chữa bệnh lỵ: Dùng 50g thân và lá Dền cơm, 30g rau Sam. Dùng 2 nguyên liệu này mang đi nấu canh chung với nhau ăn hàng ngày cho đến khi bệnh khỏi hoàn toàn.
Chữa ho có đờm: Chuẩn bị 50g lá và thân Dền gai cùng 16g mỗi vị: cam thảo đất, vỏ rễ dâu tằm và lá húng chanh. Sắc các vị thuốc trên uống liên tục trong 5 - 7 ngày, mỗi ngày 1 thang chia làm 2 lần uống.
Điều trị viêm da có mủ: Dùng toàn bộ cây Dền cơm cho vào cối giã nát, đắp lên vùng da có mủ để tiêu mủ nhanh.
Trị ong đốt hoặc bị rết cắn: Giã nát cây Dền cơm tươi rồi đắp trực tiếp lên vùng da bị tổn thương.
Món ăn từ cây rau Dền bồi bổ sức khỏe cho trẻ nhỏ: 1 nắm rau Dền cơm, 100g tôm, 200g gạo. Tôm làm sạch, lột vỏ, bỏ phần chỉ đen, băm nhỏ. Rau dền rửa sạch cắt nhuyễn. Gạo xay nhuyễn hoặc nấu cho chín nhừ rồi cho tôm vào, nêm nếm chút gia vị. Cuối cùng cho rau dền vào nấu sôi rồi tắt bếp. Nên cho trẻ ăn 3-4 bữa/tuần để bổ sung vitamin A, C , D, canxi hỗ trợ phát triển trĩ não và chiều cao của trẻ.
Điều trị tăng huyết áp: Cây Dền cơm 100g, rau Đay 50g, cua đồng xay. Lọc phần riêu cua, lấy nước cua nấu chung với rau đay và rau đền thành canh rồi ăn.
Trị táo bón, nhuận tràng: 100g rau dền cơm, 100g tôm khô. Dùng 2 nguyên liệu này nấu canh để ăn sẽ giúp nhuận tràng và trị táo bón hiệu quả.
Điều trị bệnh sỏi thận: 12g rễ rau Dền cơm, 12g mã đề, 12g rễ cây hoa thiên lý, 12g nhũ hương đằng (kim tiền thảo), 12g rễ cỏ tranh, 20g vỏ bí đao và 12g đậu đen. Sử dụng các nguyên liệu này sắc uống 1 liệu trình 10 ngày liên tục. Trong quá trình sử dụng, người bệnh nên kiểm tra lại để xem viên sỏi đã nhỏ bớt chưa. Nếu chưa được đánh tan hoàn toàn thì người bệnh nên nghỉ vài ngày rồi tiếp tục sử dụng liệu trình mới.
Cần lưu ý gì khi sử dụng cây rau dền
Tuy cây rau dền khá lành tính nhưng có một số người ăn rau dền bị nổi mẩn ngứa nên cần cẩn trọng với các bài thuốc từ cây rau Dền.
Rau Dền có tính mát nên bà bầu bị hư hàn, người thuộc thể hàn, người đang bị tiêu chảy không nên ăn rau dền. Người bệnh gút, sỏi thận, viêm khớp dạng thấp nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng do acid oxalic trong rau dền có thể gây cản trở khả năng hấp thu canxi và kẽm trong cơ thể và từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi oxalate.
Rau Dền cơm không chế biến chung với thịt ba ba vì có thể gây ngộ độc.
Theo khuyến cáo của bác sĩ, các món ăn, bài thuốc từ cây rau Dền nên sử dụng hết trong ngày, tránh để sang ngày hôm sau vì thành phần nitrat trong lá rau Dền có thể chuyển hóa thành nitrit - một chất có khả năng gây ung thư./.
