Nằm cách TP. Thanh Hoá 45km về phía Tây Nam, Vườn Quốc gia (VQG) Bến En trải rộng qua 10 xã, thị trấn thuộc địa bàn 2 huyện Như Thanh và Như Xuân (Thanh Hoá). Với địa hình đặc trưng là sông hồ, đồi núi thấp và thung lũng, đã tạo nên sự đa dạng về sinh học. VQG Bến En hiện lên trong mắt du khách như “vịnh Hạ Long trên cạn”.
Với địa hình kết hợp sông suối ao hồ, VQG Bến En được ví như “vịnh Hạ Long trên cạn”
VQG Bến En được thành lập ngày 27/01/1992, với tổng diện tích 14.305 ha. Cùng với sự đan xen của nhiều dạng địa hình đồi núi, sông, suối, hồ… góp phần tạo ra hệ sinh thái đa dạng, phong phú về mặt sinh học với nhiều giống loài động, thực vật.
Hàng năm, VQG Bến En thu hút đông đảo du khách đến tham quan nghỉ dưỡng
Theo số liệu thống kê của Ban quản lý VQG Bến En, hiện tại Vườn có 1.417 thuộc 712 chi, 191 họ, 76 bộ, 9 lớp và 6 ngành thực vật bậc cao có mạnh. Đặc biệt, trong Vườn hiện có trên 300 loài cây dược liệu quý như mã tiền, sa nhân, trẩu, màng lay, hương bài, thu hải đường...
VQG Bến En có nhiều động vật quý hiếm như hươu sao, khỉ má đỏ, chim công, gà lôi…
Đối với động vật, VQG Bến En hiện có 1.530 loài, trong đó bao gồm 102 loài thú, 277 loài chim, 66 loài bò sát… Ngoài ra, còn có các loại cá, các động vật đáy và côn trùng. Trong đó có 29 loài nằm trong sách đỏ IUCN và 42 loài có tên trong sách đỏ Việt Nam.
VQG Bến En là trung tâm cứu hộ động vật uy tín của tỉnh Thanh Hóa và khu vực Bắc Trung BộĐể gìn giữ, bảo tồn và phát triển đa dạng hệ sinh học, Ban quản lý VQG Bến En đã chủ động thực hiện các giải pháp quản lý bảo vệ rừng như tăng cường nắm bắt thông tin, đổi mới hoạt động tuần tra, kiểm tra rừng kết hợp ứng dụng phần mềm "Smart" và công nghệ GPS. Tranh thủ tối đa sự chỉ đạo của các cấp, các ngành, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương về công tác bảo vệ rừng.
Với địa hình đa dạng đồi, núi, ao, hồ, sông, VQG Bến En thu hút du khách bởi nhiều cảnh đẹp
Tại khu vực vùng đệm, Ban Quản lý VQG Bến En đã thành lập 8 trạm quản lý bảo vệ rừng. Các trạm được phân công quản lý bảo vệ, xây dựng hệ thống mốc giới rõ ràng. Cùng với đó, Ban quản lý Vườn cũng đã xây dựng lực lượng quần chúng bảo vệ rừng với 130 người tại các thôn trọng điểm, các hoạt động tuần tra, kiểm tra rừng được thực hiện thường xuyên, kịp thời phát hiện, có giải pháp đấu tranh, ngăn chặn hiệu quả các hành vi xâm hại rừng.
Công tác tuần tra, kiểm tra, bảo vệ rừng được cán bộ Ban quản lý Vườn đặc biệt quan tâmVề công tác bảo tồn, phát triển bền vững và đa dạng sinh học, đơn vị đã tập trung kêu gọi nguồn đầu tư từ các dự án của Trung ương, của tỉnh và các tổ chức phi chính phủ để thực hiện các chương trình nghiên cứu khoa học như dự án GAIA (Dự án trồng lim xanh). Ngoài ra, Vườn cũng tập trung khoanh nuôi tái tự nhiên, khoanh nuôi kết hợp với trồng bổ sung tái tạo rừng.
Công tác tuần tra, nghiên cứu, bảo tồn loại gen quý được Ban Quản lý Vườn đặt lên hàng đầuNhững cánh rừng ở Bến En nổi tiếng cả nước bởi đây là nơi phân bố cây lim xanh rộng lớn. Những năm trước, cây lim xanh đã bị khai thác kiệt quệ. Với sự hỗ trợ từ các dự án, cán bộ kỹ thuật của Vườn đã điều tra, khảo sát thực trạng quần thể lim xanh cổ thụ, thu nhập các mẫu tiêu bản, xác định đặc tính phân bố, đặc tính sinh học của loại cây này. Trên cơ sở đó tiến hành nghiên cứu gieo, ươm và trồng bổ sung thành công cây lim xanh bản địa.
Từ năm 2012 đến nay, VQG Bến En đã trồng mới được trên 30 ha cây lim xanh. Ngoài lim xanh, Vườn cũng đang tiếp tục triển khai nghiên cứu gieo ươm và trồng bổ sung cây vù hương và rất nhiều các loại thực vật, cây thuốc quý, nhằm từng bước phục hồi hệ sinh thái đa dạng và cảnh quan đặc sắc vốn có nơi đây.
Hiện trong Vườn đang sở hữu cây lim di sản nghìn năm tuổi
Trên cơ sở nghiên cứu khoa học, VqG Bến En đã thực hiện thành công hàng chục mô hình sản xuất thương phẩm các loại cây nông sản, dược liệu quý, trong đó hỗ trợ người dân trồng được 20 ha cây bương mốc, 4 ha cây khôi tía, 4,5 ha dổi ăn hạt.
Công tác bảo tồn, phát triển động thực vật của Vườn luôn được quan tâm hàng đầu. Hiện tại, đơn vị đang nuôi, cứu hộ 11 cá thể hươu sao, 15 cá thể gà rừng lai, 04 cá thể chim công, 24 chim trĩ, 06 cá thể khỉ (gồm 01 khỉ vàng, 01 khỉ đuôi dài, 04 khỉ mặt đỏ), 01 cá thể rùa sa nhân… Đồng thời, đã tiếp nhận cứu hộ và tái thả về rừng tự nhiên 14 cá thể động vật, gồm: 02 cá thể trăn gấm, 10 cá thể rắn, 01 cá thể tê tê, 01 cá thể cu li. Từ đó góp phần đưa nơi đây trở thành trung tâm cứu hộ động vật uy tín của tỉnh và khu vực.
Đến nay, Ban quản lý VQG Bến En đã thành lập 8 trạm quản lý bảo vệ quanh Vườn cùng với 130 người trong lực lượng bảo vệ rừng quần chúng
Chia sẻ về những khó khăn, vướng mắc trong công tác bảo tồn và phát triển sinh học tại VQG Bến En, ông Lê Công Cường, Giám đốc Ban Quản lý kiêm Hạt trưởng Hạt kiểm lâm VQG Bến En cho biết: “Do đời sống người dân trong vùng còn gặp nhiều khó khăn như thiếu đất sản xuất, điều này gây khó khăn cho công tác bảo vệ rừng. Để giúp người dân phát triển kinh tế bền vững, lãnh đạo Vườn đã đề xuất kiến nghị các cấp có thẩm quyền xem xét, cấp thêm đất sản xuất cho dân. Bên cạnh đó, Ban quản lý Vườn đã đưa vào thí điểm mô hình nuôi hưu lấy nhung đem lại hiệu quả kinh tế cao, vừa góp phần đa dạng sinh học. Tuy nhiên, mô hình này cũng gặp không ít khó khăn vì cần nguồn vốn ban đầu lớn”.
Với những thế mạnh và tiềm năng sẵn có, cùng sự chăm sóc bảo vệ và khai thác đúng hướng, có thể trong tương lai không xa VQG Bến En sẽ là điểm du lịch sinh thái lý tưởng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước, xứng đáng với tên gọi “hòn ngọc” xứ Thanh.
