Báo chí cần chuyển đổi số mạnh mẽ để định vị và phát triển trong những 'cơn lũ' thông tin

Đây là nhận định của ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam tại Phiên toàn thể Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2024 vừa diễn ra vào chiều 15/3.

Báo chí đối mặt với vô vàn những khó khăn, thách thức

Báo chí cách mạng Việt Nam đang chạm mốc 100 năm. Trải qua hành trình phát triển gần một thế kỷ, báo chí cách mạng Việt Nam ngày càng thể hiện rõ tính định hướng, đề cao sứ mệnh, trách nhiệm và nâng cao hiệu quả hoạt động, từng bước khẳng định tính chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, đóng góp rất quan trọng vào thành tựu chung của đất nước, dân tộc.

Trong giai đoạn hiện nay, báo chí đã không ngừng đổi mới, sáng tạo, linh hoạt, hiệu quả, đẩy mạnh ứng dụng và làm chủ công nghệ truyền thông hiện đại với sự ra đời nhiều chương trình, sản phẩm mới, lan tỏa sâu rộng trên các nền tảng số, có hiệu ứng tốt trong xã hội.

Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn chung của kinh tế trong nước và thế giới, sự lấn lướt, cạnh tranh khốc liệt từ mạng xã hội, sự chuyển đổi trong thị hiếu thông tin của công chúng, báo chí thế giới nói chung, báo chí Việt Nam nói riêng cũng phải đối mặt với vô vàn những khó khăn, thách thức. Trong đó, nan giải nhất là vấn đề kinh tế báo chí.

Thời gian qua, để duy trì hoạt động, nhiều cơ quan báo chí đã phải thực hiện cắt giảm tối đa chi phí, nhân sự. Tuy nhiên, trong thách thức luôn có cơ hội.

Tại Phiên toàn thể Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2024, ông Lê Quốc Minh đã có những đánh giá tổng quan về báo chí đương đại và những thách thức, cơ hội của báo chí Việt Nam trong xu hướng chuyển đổi số.

Ông Lê Quốc Minh cho biết, năm 2023, Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp Cục Báo chí, Cục Phát thanh truyền hình (Bộ Thông tin - Truyền thông), Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển truyền thông đã có một cuộc khảo sát “chưa từng có” về “sức khỏe” của các cơ quan báo chí.

Kết quả khảo sát cho thấy, tình hình phát hành báo in hàng tháng của các cơ quan báo chí đang sụt giảm, có tới gần 70% dưới 500.000 bản/tháng. Lượng truy cập đa phần chỉ có 500.000 lượt xem/tháng (chiếm 30%).

“Đa số các cơ quan báo chí cho rằng, số lượng và chất lượng nguồn nhân lực là câu chuyện đáng quan tâm trong bối cảnh hiện nay. Đa số các cơ quan báo chí cho rằng khó khăn trong việc sử dụng AI tại tòa soạn là thiếu nhân sự có hiểu biết về công nghệ”, ông Minh nói và cho biết thêm, trong năm 2023 số lượng website tin tức AI tăng 13 lần với số lượng sản xuất tin bài lớn. Đơn cử, 1 trang AI hàng đầu, mỗi ngày có thể sản xuất ra 1.200 tin, trong khi tờ The New York Times (tờ báo hàng đầu thế giới) mới chỉ sản xuất 250 tin bài.

"Trong năm 2024, chúng ta sẽ chứng kiến sự xuất hiện của những thiết bị mới ngoài điện thoại thông minh, sử dụng các cách thức tương tác như ra lệnh bằng giọng nói, chuyển động của mắt hoặc tay", ông Lê Quốc Minh thông tin.

Chuyển đối số vừa là thách thức cũng là cơ hội của báo chí

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng, thách thức lớn của các cơ quan báo chí hiện nay là không còn độc quyền bám sát tin tức. Mặt khác, lượng thông tin do trí tuệ nhân tạo sản xuất nội dung hàng loạt với số lượng lớn và thiếu kiểm chứng tràn ngập trên mạng và người dùng bị chìm trong những "cơn lũ" thông tin như thế.

Nhận định về câu chuyện chuyển đổi số trong các cơ ban báo chí, ông Lê Quốc Minh cho rằng, câu chuyện này được nói đến khá lâu và khá nhiều. Hội Nhà báo Việt Nam đã tổ chức rất nhiều khóa đào tạo, hội nghị, hội thảo, tuy nhiên, tiến độ chuyển đổi số của các cơ quan báo chí không được như kỳ vọng.

Một số cơ quan báo chí đã có những đột phá về chuyển đổi số, thì đa số phần còn lại vẫn có thái độ an toàn, chờ xem. Đây là điều không nên. Trước thách thức đó, ông Lê Quốc Minh cho rằng, báo chí không thể đứng yên, mà buộc phải nắm bắt công nghệ. AI mang lại tiềm năng to lớn cho thế giới. Sử dụng AI là hướng đi bắt buộc và chắc chắn phải xảy ra đối với các cơ quan báo chí.

Năm 2024 dự kiến có nhiều thiết bị mới phục vụ cho các nhà báo tác nghiệp được thuận lợi hơn trong bối cảnh tốc độ số hóa ngày một phát triển như hiện nay. Tuy nhiên, không nên sợ, mà hãy sử dụng AI một cách khôn ngoan, thận trọng, có kiểm soát, có trách nhiệm, để tránh những rủi ro.

"Chúng tôi khuyến nghị, các cơ quan báo chí nên hành động ngay, đã có dự định là phải làm, phải thử nghiệm, phải dám chấp nhận rủi ro, kể cả những sai lầm. Có như vậy mới biết con đường nào là con đường đúng đắn cho mình.

Ngay lúc này, cần tranh thủ công nghệ, đa dạng hóa nguồn thu và xây dựng mối quan hệ trực tiếp với độc giả, không bị phụ thuộc vào nền tảng khác thì chúng ta mới hy vọng phát triển bền vững", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam khuyến nghị.

Nói về những việc cần làm ngay trong thời gian tới, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng: Các cơ quan báo chí cần phải thúc đẩy để ban hành những quy định pháp lý nhằm bảo vệ tài sản trí tuệ của báo chí, để không bị sử dụng và phân tích bởi các hệ thống AI mà không có sự chấp thuận và không có đền bù tài chính thỏa đáng.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cũng cần tìm ra thị trường ngách, thử nghiệm các mô hình kinh doanh mới. Cần xác định rõ đối tượng độc giả để có thể phát triển những mô hình kinh tế báo chí với biên lợi nhuận cao, người dùng trung thành hoặc mối quan hệ trực tiếp với các nhà quảng cáo cụ thể mà không bị lệ thuộc vào các nền tảng công nghệ.

Ông Minh gợi ý, ngoài quảng cáo, các cơ quan cần tìm kiếm các nguồn doanh thu khác, trong đó phải coi doanh thu từ độc giả phải được coi là chiến lược bền vững hàng đầu. Tiếp theo, ưu tiên Digital nhưng không có nghĩa là ưu tiên mạng xã hội.

Ông cho rằng, đã đến lúc cần kéo độc giả trở lại với website của báo chí. Thêm nữa, báo in cần được nâng niu và đối xử như một sản phẩm cao cấp, mang lại những thông tin giá trị với chiều sâu cùng sự hiểu biết mà chỉ con người mới có thể mang lại.

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh hy vọng, thông qua Diễn đàn, các cơ quan báo chí kể cả lãnh đạo, cho đến các phóng viên ý thức rõ hơn câu chuyện chuyển đổi số. Không chuyển đổi số sẽ mất độc giả, khán thính giả. Khi mất độc giả, mất khán thính giả thì báo chí sẽ mất vai trò của mình./.