Trường THCS Ngọc Sơn (tiền thân là Trường cấp 2 Ngọc Sơn) được thành lập năm 1962 tại thôn Sơn Giao. Năm đầu tiên thành lập, nhà trường có 04 lớp, trong đó có 02 lớp 5 và 02 lớp 6, với 205 học sinh thuộc các xã: Ngọc Sơn, Lương Phong, Đoan Bái, Hoàng Thanh, Hoàng Lương. Trước tình hình giặc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc, năm học 1964- 1965 trường sơ tán sang xóm Đồi, thôn Bình Dương. Năm học 1965 – 1966 nhà trường tiếp tục chuyển đến đội 1, thôn Bình Dương. Năm học 1967 – 1968 trường trở lại về thôn Sơn Giao.
Sau chiến thắng 30/4/1975, từ năm học 1976 – 1977, thực hiện cải cách giáo dục, trường sáp nhập với trường cấp I Ngọc Sơn và đổi tên thành trường cấp 1, 2 Ngọc Sơn. Năm học 1990 – 1991, hệ thống quản lý giáo dục điều chỉnh theo yêu cầu cải tiến của Bộ GD&ĐT, trường tách ra khỏi trường cấp 1, 2 Ngọc Sơn với tên mới là trường phổ thông cơ sở Ngọc Sơn. Năm 1991, trường chuyển địa điểm từ thôn Sơn Giao lên khu C, thôn Ngọc Thành 2. Năm học 1996 – 1997 trường tiếp tục đổi tên thành Trường THCS Ngọc Sơn cho đến ngày nay.
Trải qua 60 năm với 05 lần di chuyển vị trí do chiến tranh và yêu cầu phát triển cùng với 01 lần sáp nhập và 04 lần đổi tên, hình hài và dáng vóc của nhà trường nay đã vững vàng bề thế và tiếp tục phát triển. Hiện nay, nhà trường đã có 16 lớp với 712 học sinh.
Sáu mươi năm với sự nghiệp trồng người, nhà trường đã đào tạo được trên 11.000 học sinh bậc THCS góp phần nâng cao trình độ dân trí cho nhân dân xã nhà. Nhiều năm qua nhà trường đã được công nhận chuẩn phổ cập mức độ 1, 2, 3. Hiện nay tỷ lệ thanh thiếu niên từ 15 đến 18 tuổi đã tốt nghiệp bậc THCS đạt từ 97 - 98%. Số thanh thiếu niên từ 15 – 18 tuổi đang theo học THPT, TTGDTX đạt 93 – 94 %. Trong 60 năm qua, các thế hệ thầy và trò nhà trường vượt qua biết bao nhiêu khó khăn thử thách để lập nên nhiều thành tích vẻ vang trong quá khứ và hiện tại.
Nhiều thầy cô giáo đạt danh hiệu giáo viên giỏi cấp tỉnh, cấp huyện; hàng trăm học sinh tiêu biểu nhà trường đã thành đạt trên con đường học vấn nghiên cứu khoa học (có 06 tiến sĩ, 22 thạc sĩ, trên 500 cử nhân, kỹ sư, bác sĩ…).
Trong lực lượng vũ trang quân đội và công an (có 89 người là liệt sĩ, 93 người là thương binh bệnh binh, 30 sĩ quan trung cao cấp). Với lĩnh vực công tác lãnh đạo quản lý, 31 cán bộ là chủ tịch UBND huyện, giám đốc, phó giám đốc, trưởng phó phòng, ban từ cấp huyện, cấp tỉnh, cấp bộ; 15 người là hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường Mầm Non, Tiểu học, THCS, THPT và Cao đẳng…). Lĩnh vực báo chí và truyền hình có nhiều phóng viên, biên tập viên đài truyền hình, phó tổng biên tập, tổng biên tập báo, đài từ địa phương đến trung ương. Lĩnh vực nghệ thuật có (Nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân, diễn viên xuất sắc, họa sĩ); Lĩnh vực kinh doanh quản lý, phát triển sản xuất nhiều ngành nghề, đa dạng sản phẩm trong nước và nước ngoài…
Trải qua 60 năm, nhà trường được đón nhận hơn 100 thầy giáo, cô giáo đến công tác tại trường là người Quảng Bình, Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Bình, Nam Định, Vĩnh Phúc… nhiều thầy cô giáo đã hiến trọn cả tuổi thanh xuân của mình trên quê hương Ngọc Sơn. Mảnh đất Ngọc Sơn cũng thắm nghĩa đượm tình nên nhiều thầy cô đã gắn bó trọn đời với quê hương đào tạo nên các thế hệ nhà giáo trẻ để kế tiếp sự nghiệp trồng người. Nhiều thầy cô là giáo viên giỏi cấp tỉnh, cấp huyện.
Trong quá trình học tập tại nhà trường, các em học sinh được dìu dắt, dạy bảo ân cần của các thầy giáo, cô giáo giỏi, nhiều học sinh đã đạt những thành tích học tập xuất sắc là học sinh giỏi cấp quốc gia, cấp tỉnh, cấp huyện.
Sáu mươi năm qua, xây dựng và trưởng thành, nhiều thế hệ học sinh nhà trường từ mái trường thân yêu đã đi khắp mọi miền Tổ Quốc và nước ngoài để công tác, học tập, chiến đấu, kinh doanh, sản xuất góp phần dựng xây quê hương, đất nước. Ôn lại lịch sử xây dựng và trưởng thành nhằm ghi nhận sự tôn vinh các thế hệ thầy trò, đáp ứng tình cảm, lòng mong đợi của các thế hệ cán bộ, giáo viên, học sinh của nhà trường.
Tổng kết công tác xây dựng và trưởng thành là nâng cao uy tín, vị thế của Trường THCS Ngọc Sơn, giúp các thầy cô giáo, cán bộ, nhân viên và học sinh có thêm niềm tin yêu, tự hào, qua đó nâng cao ý thức trách nhiệm, phát huy truyền thống, không ngừng phấn đấu dạy tốt, học tốt để đưa nhà trường tiếp tục phát triển trong giai đoạn mới với một tầm vóc cao hơn, vẻ vang hơn, xứng đáng với niềm mong mỏi tin tưởng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Ngọc Sơn.
