Di chỉ Quỳnh Văn (xã Quỳnh Văn, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) rộng gần 5.000m2 nằm cạnh quốc lộ 1A, xung quanh có tường rào bảo vệ. Từ năm 1963, 1964 các nhà khảo cổ học đã khai quật trên diện tích 150m2 phát hiện 30 ngôi mộ, một số lượng lớn di vật đá, xương, vỏ nhuyễn thể, mảnh gốm…
Các nhà khảo cổ học nhận định, Quỳnh Văn là một di chỉ cư trú và mộ táng loại hình cồn sò điệp, thuộc văn hóa Quỳnh Văn, có niên đại cách đây gần 5.000 năm. Người cổ Quỳnh Văn thuộc chủng Australo - Negroid và mang một số nét của Mongoloid, sống dựa vào nguồn lợi thủy sinh, săn bắt hái lượm và chế tạo công cụ.
Sau hơn 60 năm bị lãng quên, tháng 3 đến tháng 4/2025, Bảo tàng Nghệ An phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cùng các chuyên gia quốc tế từ Đại học Quốc gia Australia khai quật, phục dựng bối cảnh sinh hoạt và cách người xưa tạo dựng địa điểm này.
Các nhà khảo cổ đã tiến hành khai quật 2 hố với diện tích 18m2, bước đầu đã phát hiện nhiều hiện vật bằng đá, bằng xương như: rìu, mảnh tước, chày nghiền, bếp,….
Đặc biệt, tại hố khai quật số 2, các nhà khảo cổ đã phát hiện 9 bộ di cốt của cư dân văn hóa Quỳnh Văn nằm dưới độ sâu 3m so với mặt đất. Các di cốt này phần lớn được táng theo tư thế bó gối đặc trưng của văn hóa Quỳnh Văn và được phân bố tương đối dày, mỗi di cốt chỉ cách nhau khoảng 50cm. Trong đó, có 3 di cốt được xếp chồng lên nhau và được ngăn cách bởi một lớp đất mỏng, xung quanh là các lớp vỏ nhuyễn thể. Một số mộ táng phát hiện đồ trang sức bằng vỏ sò, vỏ ốc biển.
“Theo đánh giá sơ bộ của các chuyên gia khảo cổ, việc phát hiện nhiều hiện vật, đặc biệt là khu mộ táng tại đợt khai quật lần này là một trong những phát hiện quan trọng, góp phần làm sáng tỏ thêm giá trị lịch sử - văn hóa của khu vực Quỳnh Văn. Là một địa điểm khảo cổ quan trọng với nhiều phát hiện có ý nghĩa về thời tiền sử”, GS-TS Lâm Thị Mỹ Dung cho biết.
Những hiện vật thu giữ được trong quá trình khai quật sẽ được lưu giữ, bảo quản tại Bảo tàng Nghệ An, qua đó sẽ làm phong phú thêm bộ sưu tập hiện vật của Bảo tàng, đồng thời, phục vụ hiệu quả cho việc bảo quản trưng bày, quảng bá các giá trị lịch sử văn hóa của Nghệ An.
Ông Nguyễn Trọng Cường - Giám đốc Bảo tàng Nghệ An cho biết, “di chỉ khảo cổ học Quỳnh Văn là cái tên ăn sâu vào địa chí Nghệ An. Đây không chỉ là một điểm khảo cổ, di chỉ Quỳnh Văn còn là một cánh cổng thời gian, nơi quá khứ vang vọng trong từng di vật, từng thớ đất, và trong cả trái tim những người hôm nay đang nỗ lực hồi sinh những ký ức nghìn năm tuổi”./.
