Trong bối cảnh giá vàng quốc tế leo thang hơn 42% từ đầu năm 2025, cùng với diễn biến bất định của kinh tế toàn cầu, thị trường vàng trong nước cũng liên tục phá đỉnh. Sự kết hợp giữa tâm lý tích trữ, đầu cơ, biến động tỷ giá và lo ngại từ chính sách tiền tệ nới lỏng khiến giá vàng nội địa tăng nhanh hơn thế giới.
TS Đinh Thế Hiển - chuyên gia kinh tế cho rằng, nếu nguồn cung được mở rộng, giá vàng trong nước có thể duy trì sát với giá quốc tế, qua đó triệt tiêu động cơ đầu cơ.
Nỗ lực quản lý thị trường vàng được cụ thể hóa bằng Nghị định 232/2025/NĐ-CP, thay thế Nghị định 24/2012, với điểm nhấn là xóa bỏ cơ chế độc quyền vàng miếng và cho phép doanh nghiệp, ngân hàng đáp ứng điều kiện được sản xuất. Hiện đã có 8 ngân hàng và 3 doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ xin cấp phép. Khi nguồn cung đa thương hiệu đi vào thị trường, kỳ vọng giá vàng sẽ tự điều chỉnh, giảm áp lực đầu cơ, đồng thời hạn chế tình trạng “chôn vốn” trong vàng - thói quen phổ biến của nhiều hộ gia đình Việt Nam.
Song song đó, Ngân hàng Nhà nước đang nghiên cứu thành lập sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế, kết nối với các kênh đầu tư mới như tài sản mã hóa và phái sinh chứng khoán. Cách tiếp cận này nhằm hút dòng vốn trong dân vào những kênh minh bạch và an toàn hơn.
Trong xu hướng đó, câu chuyện áp thuế giao dịch vàng được đặt ra như một giải pháp kép: vừa quản lý cung cầu, vừa tăng thu ngân sách. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều nước phân loại vàng đầu tư và vàng trang sức để áp VAT/GST khác nhau.
Một số nơi như EU, Anh, Australia áp dụng cơ chế miễn thuế hoặc mức thuế ưu đãi tùy theo tiêu chuẩn vàng. Ngoài VAT, nhiều quốc gia còn đánh thuế lợi nhuận từ bán vàng vật chất như thuế vốn hay thu nhập bổ sung, với mức có thể cố định hoặc lũy tiến. Tại Mỹ, vàng được xếp vào nhóm lợi nhuận dài hạn, chịu thuế tới 28%.
Ở góc độ chính sách, nếu coi vàng là tài sản đầu tư như bất động sản hay chứng khoán thì việc đánh thuế là hợp lý. Tuy nhiên, mức thuế và quy trình khấu trừ cần tính toán thận trọng, tránh lặp lại những bất cập như tranh cãi quanh VAT chứng khoán, hoặc đặt gánh nặng quá cao khiến người dân chuyển sang giao dịch phi chính thức.
Trung Quốc hiện áp mức thuế phẳng 20% cho nhiều khoản thu nhập, trong đó có giao dịch vàng, và sẽ điều chỉnh theo Luật thuế VAT mới. Đây cũng là quốc gia đã xây dựng mô hình sàn vàng hiệu quả. Theo TS Đinh Thế Hiển, khi có sàn giao dịch chính thức, việc áp thuế và giám sát sẽ minh bạch, dễ quản lý hơn, qua đó ngăn chặn nguy cơ đầu tư sai luật, tránh lặp lại những bất ổn thị trường và tiền tệ như giai đoạn 2011-2012.
