Phát triển cây gai xanh lấy sợi - Hướng đi mới chuyển đổi cây trồng tại Nghệ An

Qua trồng thử nghiệm tại một số địa phương ở Nghệ An cho thấy, cây gai xanh sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao và thu nhập cao hơn với nhiều loại cây trồng khác hiện nay.

Cây gai xanh được xếp là loại cây công nghiệp được trồng chủ yếu để lấy sợi. Sợi gai có độ bền gấp 7 lần so với sợi tơ tằm và 8 lần so với sợi bông. Nó còn được dùng để đan lưới đánh cá, dệt vải bố, loại vải này tuy thô nhưng rất bền. Vì sợi gai bền, không bị giãn, không truyền điện, tỏa nhiệt nhanh, nên được pha trộn với bông, với len để dệt thành vải; làm dù bay, làm bạt che mưa che nắng, làm vải lót lốp xe ô tô; làm bao bọc dây điện...

20220604-224654-1654357775.jpg
Cây gai xanh có nhiều công dụng trong cuộc sống và sản xuất.

Còn lá gai được dùng để làm bánh, là loại bánh rất đặc biệt. Có nơi còn dùng lá gai để làm trà thay cho chè xanh. Nếu có nhiều lá, người ta có thể nấu làm thức ăn cho gia súc hoặc ủ làm phân bón cho cây trồng. Thân và cành cây gai được dùng làm nguyên liệu giấy. Rễ cây gai là một vị thuốc chống viêm, chống động thai và chảy máu… Nhìn chung, cây gai có rất nhiều công dụng. Tuy nhiên, lâu nay cây gai chưa được quan tâm đúng mức, chưa được khai thác hết giá trị. Người ta thường coi đó là loại cây phụ nên chỉ trồng xen trong vườn hoặc các bãi hoang ven sông, suối.

Tại Nghệ An, cây gai xanh bản địa mọc tự nhiên tại hầu hết các địa phương, được nhân dân lấy rễ làm thuốc, đặc biệt tại huyện Anh Sơn lá gai được dùng làm bánh - đặc sản nổi tiếng “Bánh gai Xứ Dừa”. Với nghề truyền thống làm bánh gai, bà con nông dân nơi đây đã trồng giống gai địa phương với diện tích hơn 4 ha để lấy lá làm bánh, hiện có 17 cơ sở sản xuất bánh gai Xứ Dừa tại huyện Anh Sơn, tạo công ăn việc làm thường xuyên cho khoảng 50 lao động.

Nhận định cây gai xanh có thể phát triển thành vùng nguyên liệu tại Nghệ An, năm 2022, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghệ An đã chỉ đạo Trung tâm Khuyến nông khảo sát để xây dựng mô hình trồng cây gai xanh AP1 trên những vùng đất sản xuất kém hiệu quả. Qua khảo sát cho thấy, cây gai xanh AP1 trồng tại Đô Lương và Nghĩa Đàn sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao và thu nhập cao hơn với nhiều loại cây trồng khác hiện nay đang sản xuất như cây mía, cây sắn...

Tuy nhiên, việc phát triển cây gai xanh tại Nghệ An còn một số khó khăn như diện tích ruộng đất manh mún, khó mở rộng vùng nguyên liệu vì khi trồng cây gai xanh mỗi hộ phải đầu tư mua máy tuốt vỏ để đảm bảo chủ động trong khâu thu hoạch, do đó cần đảm bảo diện tích đủ lớn phù hợp cho chi phí và tổ chức sản xuất.

20220604-224750-1654357791.jpg
Cán bộ Trung tâm Khuyến nông thăm mô hình trồng cây gai xanh tại huyện Anh Sơn.

Hơn nữa, mỗi năm cây gai xanh cho thu hoạch 4 - 5 lứa nên rất cần nhân lực nhưng hiện nay thuê nhân công thu hoạch rất khó khăn; bên cạnh đó, các phụ phẩm khác từ cây gai xanh chưa được nghiên cứu, sử dụng hết, chưa phát huy hết tiềm năng của cây gai xanh.

Để phát triển cây gai xanh tại Nghệ An trở thành vùng nguyên liệu đảm bảo cho sản xuất, vận chuyển, chế biến, cần phải có quy hoạch phù hợp và cân đối giữa vùng nguyên liệu này và vùng nguyên liệu khác; đồng thời cần có chính sách hỗ trợ riêng cho phát triển cây gai xanh để khuyến khích bà con đầu tư ban đầu, vận chuyển, tiêu thụ sản phẩm, tạo ra vùng nguyên liệu đủ lớn, cũng như có các nghiên cứu về sử dụng các phụ phẩm từ cây gai xanh nhằm tận dụng, nâng cao thu nhập cho người sản xuất...

Quốc Cường