Tháng 10/1985, các nhà khoa học Anh phát hiện thấy tầng khí Ozon trên không trung Nam Cực xuất hiện một “lỗ thủng” rất lớn, bằng diện tích nước Mỹ. Năm 1987, các nhà khoa học Đức lại tiếp tục phát hiện tầng khí Ozon ở vùng trời Bắc Cực có hiện tượng mỏng dần, có nghĩa là chẳng bao lâu nữa tầng Ozon ở Bắc Cực cũng sẽ bị thủng. Lỗ hổng này gây ra bởi các khí làm suy giảm tầng Ozon được sử dụng trong các bình xịt và hệ thống làm mát (như tủ lạnh và máy điều hòa không khí).
Việc tầng Ozon xuất hiện các lỗ thủng đã làm gia tăng cường độ tia cực tím tới bề mặt Trái đất và ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người. Điều này có thể làm tăng tỷ lệ bệnh ung thư da và đục thủy tinh thể, đồng thời gây hại cho các hệ sinh thái như sinh vật, mùa màng. Nhận thức mối nguy hại này, các quốc gia trên thế giới đã đồng ý thông qua công ước Vienna về Bảo vệ tầng Ozon vào năm 1985 và sau đó là Nghị định thư Montreal về Loại trừ các chất làm suy giảm tầng Ozon vào ngày 16/9/1987.
Nghị định thư Montreal ra đời nhằm cụ thể hóa các cam kết về bảo vệ tầng Ozon đã được các quốc gia đồng ý trong Công ước Vienna thông qua việc kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng Ozon (ODS), trở thành một trong những thỏa thuận về môi trường thành công nhất cho đến hiện nay. Năm 1994, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã quyết định lấy ngày 16 tháng 9, ngày ký kết Nghị định thư Montreal, để kỷ niệm Ngày Quốc tế bảo vệ tầng Ozon.
Năm 2021, Ban Thư ký Công ước Ozon Quốc tế đã lựa chọn thông điệp của Ngày Quốc tế bảo vệ tầng Ozon là “Nghị định thư Montreal - Giữ cho hành tinh luôn mát, bảo quản an hinh thực phẩm và vaccine” (Montreal Protocol - Keeping us, our food and vaccines cool).
Trước sự ô nhiễm khí hậu, môi trường ngày càng tăng, tầng Ozon đang bị đe dọa trước nguy cơ bị thủng. Ngày Quốc tế bảo vệ tầng Ozon ra đời với mục đích tăng cường về sự hiểu biết và nhận thức, trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc bảo vệ tầng Ozon. Trái đất không thể thiếu đi ánh sáng mặt trời cũng như việc nếu không có tầng Ozon thì sự sống dần bị thiêu rụi.
Toàn cầu đang bước sang năm 38 trong việc khôi phục tầng Ozon. Trước diễn biến khó khăn và phức tạp của đại dịch covid trên toàn thế giới, càng rấy lên mối lo ngại về tình hình thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu và suy giảm tầng Ozon. Thủng tầng Ozon gây mất cân bằng hệ sinh thái môi trường, hủy hoại các sinh vật nhỏ, đặc biệt ảnh hưởng tới sinh vật biển. Suy giảm tầng Ozon còn khiến tăng lượng bức xạ tia tử ngoại UV đến mặt đất và làm tăng các phản ứng hóa học, khói mù và mưa axit sẽ tăng lên, gây hại đến thực vật và giảm năng suất cây trồng. Gây ra các hiện tượng như cháy rừng, băng tan ở 2 cực, mực nước biển dâng cao, tăng diện tích đất ngập mặn, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái ven biển.
Đứng trước tình hình trái đất ngày càng nóng lên và nguy cơ thủng tầng Ozon ngày càng lớn, Việt Nam đã triển khai kế hoạch quản lý loại trừ các chất HCFC nhằm loại bỏ các chất làm suy giảm tầng Ozon. Còn chúng ta, mỗi cá nhân cần làm gì để bảo vệ trái đất xanh?
Giảm ô nhiễm không khí do xe cộ và các thiết bị khác khi hoạt động xả khí thải vào môi trường. Tiết kiệm năng lượng, nước trong nhà và nơi làm việc. Khi mua các sản phẩm gia dụng, nhất là các loại dùng trong bình xịt, tìm loại ghi trên nhãn “không có CFC”. Sơn nhà, nên sơn bằng cách quét hoặc lăn, không dùng cách phun sơn. Giảm dùng các bao bì bằng nhựa xốp, nếu có sẵn, nên tận dụng nhiều lần.
Không chỉ Ngày Quốc tế Bảo vệ tầng Ozon mà bất cứ ngày nào mỗi chúng ta cần nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc bảo vệ Trái đất, bảo vệ môi trường sống xanh, lành mạnh và an toàn. Bảo vệ tầng Ozon cũng chính là hành động bảo vệ trái đất, bảo vệ sự sống trên hành tinh của chúng ta. Ở Việt Nam, theo Điều 92 Luật Bảo vệ môi trường 2020, bảo vệ tầng ozon là hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm ngăn ngừa sự suy giảm tầng Ozon, hạn chế tác động có hại của bức xạ cực tím từ mặt trời.
Nội dung bảo vệ tầng Ozon bao gồm quản lý hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu, tiêu thụ và loại trừ các chất làm suy giảm tầng Ozon, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát trong khuôn khổ điều ước quốc tế về bảo vệ tầng Ozon mà Việt Nam là thành viên; Thực hiện việc thu gom, tái chế, tái sử dụng hoặc tiêu hủy các chất làm suy giảm tầng Ozon, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát thuộc điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên về bảo vệ tầng Ozon trong thiết bị có các chất này khi không còn sử dụng; Phát triển và ứng dụng công nghệ, thiết bị sử dụng các chất không làm suy giảm tầng Ozon, chất thân thiện khí hậu.
